Đôi đũa trong văn hóa ẩm thực Việt

Dân tộc ta ba miền đều mang trong mình những phong tục tập quán riêng, nét văn hoá mang bản sắc vùng miền. Âm sắc cũng còn chưa chuẩn cách nói, với cách phát âm nặng nhẹ, thế nhưng trên khắp đất nước người dân đều sử dụng đũa trên mâm cơm để gắp thức ăn, đây quả thực là sợi dây liên kết kỳ lạ. Lâu dần đôi đũa không còn chỉ là thói quen hàng ngày, mà nó đã trở thành vật dụng không thể thay thế được trong mâm cơm người Việt. Bởi nó không chỉ đơn thuần là vật dụng dùng để gắp thức ăn trong bữa cơm hàng ngày mà còn thể hiện nét đẹp văn hóa và bản sắc tốt đẹp của người Việt ta.

Có ai thắc mắc rằng nếu như người Việt không sử dụng đôi đũa trên bàn ăn, thì chúng ta sẽ dùng cái gì? Cũng sẽ có người vội vàng mà trả lời rằng, không dùng đũa thì dùng thìa, nhưng để hiểu được thấu đáo cũng cần nhìn lại và tìm hiểu về đặc trưng ẩm thực của người Việt. Rau, thịt, cá, cơm là món ăn chủ đạo trong bữa ăn của người Việt, ta không thể dùng dao hay dĩa hay thìa lấy rau, thịt, cá để ăn.

Chất liệu làm nên đôi đũa cũng rất phong phú và đa dạng, từ chất liệu kim loại (vàng, bạc, nhôm….) thường được vua chúa, quan lại thời xưa sử dụng để phân biệt giai cấp, hay đến các loại chất liệu là nhựa, thiên nhiên (tre, trúc....). Những chiếc đũa bằng tre, trúc gắn liền với văn hóa ẩm thực của Việt Nam, với đời sống thường nhật của người Việt, cũng bởi một phần lý do biểu tượng của làng quê Việt chính là hình ảnh của cây tre, cây trúc.

Theo nhiều nhà văn hóa giải thích thì cách người châu Âu sử dụng dao, dĩa, là cách ăn bắt chước lại những loài vật ăn thịt sống dưới đất. Còn cách sử dụng đũa trên bàn ăn của người châu Á, trong đó có người Việt là học cách ăn của những loài chim. Việt Nam là đất nước nhiệt đới, là nơi thích hợp cho các loài chim sinh sống như sếu, vạc, cò…. Những loài chim này gắn bó với cuộc sống của người nông và đi vào trong những bài hát, những câu ca dao, đồng dao, trở thành hình tượng khắc trên trống đồng, biểu tượng của nền văn hóa cổ đại. Chính nhờ những mối liên hệ như thế, đôi đũa đã xuất hiện trên mầm cơm của người Việt và trở thành nét đẹp văn hóa mà người Việt vô cùng tự hào.

Đôi đũa nhỏ xinh, mộc mạc và giản dị đã đi vào văn hóa của người Việt từ thời xa xưa. Và nó cũng mang trong mình ý nghĩa khác nhau, những triết lý về đời sống con người từ lúc sinh ra cho đến khi trở về với đất mẹ, về mối quan hệ vợ chồng. Dù cho đời sống văn hóa ẩm thực ngày càng trở nên đa dạng với sự du nhập của các loại đồ ăn đến từ khắp nơi trên thế giới, nhưng người Việt chúng ta vẫn giữ gìn và tô đẹp hơn cho hình tượng đôi đũa trong mâm cơm gia đình, trong văn hóa ẩm thực của dân tộc.