Dàng Then lễ hội cấp sắc độc đáo của người Tày

Thầy then phát bùa chú và buộc chỉ đỏ mong muốn bình an, tài lộc tới mọi người . Ảnh: Ngọc Thành

Một hình thức sinh hoạt tín ngưỡng dân gian

Dàng Then là một chắc sắc mặc định trong đời sống tín ngưỡng dân gian của người Tày cư trú ở một làng, một vùng cụ thể có tài cao hiểu rộng về cúng bái và hát xướng.

Dàng Then đứng ra chủ trì tổ chức lễ hội một khi ước lệ được trời cấp cho tờ sắc để làm Dàng Then hoặc nâng cấp sắc này trở thành ngày hội sôi nổi, háo hức của cả một vùng người Tày rộng lớn với nhiều làng bản tham gia.

Nhà Then khi đứng ra chủ trì tổ chức chủ chuẩn bị một con lợn và năm chục cân gạo. Còn lại mọi chi phí bổ sung thêm là do sự tự nguyện đóng góp của cộng đồng và những người đi xem hội. Cũng chính vì thế lễ hội Dàng Then vượt ra khỏi phạm vi nhà Then trở thành lễ hội của quần chúng nhân dân trong cộng đồng làng bản, lễ hội đã tiếp cận nhu cầu thỏa mãn đời sống tâm linh, nhu cầu hưởng thụ đời sống văn hóa của người dân.

Thầy then và các học trò tiến hành làm lễ tại Làng Văn hóa – Du lịch các dân tộc Việt Nam (tháng 11/2019) . Ảnh: Ngọc Thành

Trình tự của lễ hội Dàng Then

Bắt đầu lễ hội là các nghi thức tẩy rửa bàn thờ, dùng nước lá thơm làm thiêng cõi lễ, chỉnh trang điện thờ phù hợp với tín ngưỡng tâm linh. Sau đó dùng hai cây trúc để từ gốc rễ tới ngọn bắc ngang trên và trước bàn thờ tổ làm cầu hào quang. Cầu này có nhiều nhịp càng lễ trong càng tăng nhịp, mặt cầu phủ kín vải tấm hai màu đen trắng.

Tiếp đó, lễ hội lập phủ Thành Lâu và lọc vía hào quang bằng các khúc hát lên trời xin cấp sắc độ dài khoảng 1242 câu thơ. Tổ chức nơi bãi rộng có lễ đài để hát xướng. Dưới lễ đài bày các mâm cúng.

Cuối lễ có nội dung cấp sắc cho Then. Đây là chứng chỉ công nhận người được cấp sắc phong là Then theo thứ bậc từ thấp đến cao. Sau đó nghi lễ sát hạch Then theo bài bản 435 câu thơ hỏi đáp và đạo đức ứng xử của Then.

Phần nghi lễ được kết thúc bằng đội mũ cấp sắc, xác lập môn đệ của Then và phong bạt tại hội lễ để diễn trò vui, nối tiếp những khúc hát Then đàn tính âm vang lễ hội. Trong lễ hội, người dự lễ thưởng thức các giá trị ẩm thực dân tộc bánh chay, xôi ngũ sắc…

Trong tín ngưỡng của người Tày, thầy Then sử dụng chiếc ấn để đóng vào lá bùa và làm lễ với các sợi dây chỉ đỏ để trừ tà . Ảnh: Ngọc Thành

Giá trị nhân văn của lễ hội Dàng Then

Then của người Tày không buôn thần bán thánh và hành nghề mê tín dị đoan. Then là người có hiểu biết, có uy tín và là người hướng dẫn thực hiện nghi thức, nghi lễ. Được người dân tôn trọng và cậy nhờ giao tiếp với cõi tâm linh khi cần thiết.

Lời hát lễ hội Dàng Then là những giáo lý răn người ta không sát sinh, không ẩu đả, không vu khống đặt điều, không bất kính, bất hiếu, không bất chính trong hôn nhân, không để mất tình ruột thịt…

Nghệ nhân quần chúng chuẩn bị đồ cúng trời đất tại Làng Văn hóa – Du lịch các dân tộc Việt Nam (tháng 11/2019) . Ảnh: Ngọc Thành

Các khúc hát lễ hội Dàng Then theo tiếng đàn tính và dàn nhạc bộ gõ, bộ dây, bộ hơi dân gian dân tộc. Các làn điệu Lượn nàng hai, hát phù thuỷ, khỏa quan được sử dụng linh hoạt, uyển chuyển.

Lễ hội Dàng Then là một di sản văn hóa dân gian độc đáo của người Tày ngày nay được bảo tồn trong cuộc sống của đồng bào./.