Độc đáo lễ hội cầu mùa của người Dao Sơn Động ở Bắc Giang

Lễ hội cầu mùa của người Dao nhằm cầu cho mưa thuận gió hoà, mùa màng bội thu, là dịp để tạ ơn trời đất, các vị thần linh đã ban cho cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Theo thông lệ, hội cầu mùa được tổ chức ba năm một lần ở cạnh bản- nơi có miếu thờ Thổ công. 

Trước ngày hội, mọi người tu sửa, dọn dẹp nhà cửa, bàn thờ tổ tiên, miếu thờ sạch sẽ. Lễ vật dâng cúng tế do các gia đình trong bản đóng góp gồm một con gà, chai rượu, bát gạo, tiền lễ thành tâm. Trưởng bản và già bản là người có trách nhiệm chính lo liệu mọi công việc khi lễ hội diễn ra.

Nghi lễ cúng tế trong lễ hội diễn ra trang nghiêm, các thầy cúng được mời đến thực hiện nghi lễ theo phong tục. Mỗi thầy làm một nhiệm vụ riêng. Thầy gọi Ngọc Hoàng, thầy gọi Thần đất để chứng giám, một thầy nhảy múa đánh nhạc cụ. Khi thực hiện nghi lễ phải có dụng cụ dao, búa, cuốc, liềm… những đồ dùng gắn với đời sống nông nghiệp của đồng bào. 

Thầy cúng thông qua bài văn cúng, nội dung đại thể cầu xin Ngọc Hoàng, cầu xin Bàn Cổ, xin ông Thổ công của làng bản giúp cho một năm mưa thuận gió hoà, mùa màng tươi tốt; cầu cho mọi người dân trong thôn bản bình an, mạnh khoẻ, có bát cơm để ăn, tấm áo đẹp để mặc, con trâu, con bò, lợn, gà, nhanh lớn. Trẻ em được đến trường lấy cái chữ về bản.

Trong lễ hội cầu mùa, thầy cúng dùng lối hát nghi lễ, một trong những làn điệu dân ca Páo dung để điều hành nghi lễ. Những câu hát nghi lễ cung kính, trang nghiêm, thầy cúng thay mặt dân bản gửi lời cầu nguyện của con cháu đến tổ tiên và các vị thánh thần về chứng kiến buổi lễ. 

Lễ cúng diễn ra liên tục trong suốt thời gian lễ hội. Thầy cúng đọc truyện Bàn Hồ- một truyện thơ dân gian kể về nguồn gốc của người Dao cho mọi người dự hội cùng nghe để biết nhớ về nguồn cội. Theo phong tục, trong khi các thầy cúng làm việc, mọi người phải ăn chay để tỏ lòng tôn kính tổ tiên và các bậc thánh thần.

Lễ hội cầu mùa không chỉ có người Dao trong các bản mà còn có nhiều đoàn khách thập phương đến dự hội nên rất đông vui. Ở lễ hội cầu mùa của người Dao còn có lệ hát mời rượu, hát bốn mùa... Đặc biệt là hát đố thể hiện tư duy, trí thông minh, kinh nghiệm của người Dao trong đời sống hằng ngày rất rõ. Họ đố nhau về thời tiết trong năm, đố về con vật, các loài hoa, về bốn mùa… Lời hát súc tích, đòi hỏi bạn hát phải nhanh nhạy và có sự hiểu biết mới ứng đối kịp thời.

Cùng với lời ca Páo Dung, trong lễ hội cầu mùa của người Dao còn có múa cầu mùa. Nhóm múa có 16 người, 8 nam, 8 nữ múa theo vòng tròn. Nam cầm gậy dài, nữ cầm giỏ đựng hạt giống, vừa múa vừa làm động tác gieo hạt, miêu tả hạt nảy bông sai trái. 

Giữa không gian bình yên của núi rừng Sơn Động, lời ca Páo Dung ngọt ngào, da diết bay bổng hoà quyện cùng tiếng kèn trầm ấm lan toả vào không gian của núi rừng, lòng người khiến lễ hội cầu mùa của người Dao có nét đặc trưng riêng mà ai đã đến tham dự khó có thể quên. 

Lễ hội cầu mùa của đồng bào dân tộc Dao ở Sơn Động thể hiện rõ tính giáo dục, sự kế thừa những tinh hoa văn hoá và ý thức cội nguồn của dân tộc. Đó là nét đẹp văn hoá trong đời sống của đồng bào các dân tộc cần được bảo tồn và phát huy./.