Bao đời nay đồng bào Gia Rai tại huyện Ia Pa, tỉnh Gia Lai vẫn giữ được những nét đẹp văn hóa, lễ hội truyền thống; lấy việc trồng lúa làm nương rẫy là nghề chính để phát triển kinh tế gia đình và cộng đồng. Quan niệm của đồng bào Gia Rai, nhà Rông là biểu tượng của cộng đồng và vô cùng quan trọng đối với đồng bào trong đời sống tinh thần và đời sống tâm linh. Nhà Rông là nơi thu hút khí thiêng của đất trời để bảo trợ cho dân làng, là nơi trang trọng để các vị thần linh trú ngụ. Nhà Rông được dựng cao và rộng thể hiện mong muốn về sự thịnh vượng, sung túc, hùng mạnh của làng. Sau khi di dời hay tu sửa lại, nhà Rông phải được tổ chức cúng Yang cũng là dịp để cảm tạ thần linh đã ủng hộ, giúp dân làng trong thời gian qua, cầu xin được bình an và phát triển.

Ngày nay, trong sự phát triển kinh tế xã hội của đất nước đời sống tinh thần và vật chất của đồng bào từng bước được cải thiện và nâng cao tuy nhiên những nét đẹp văn hóa và giá trị cộng đồng lễ hội vẫn được bà con buôn làng coi trọng.

Để thực hiện nghi lễ cúng nhà Rông mới lễ vật gồm có một con lợn, một con gà, ghè rượu. Trước tiên thầy cúng sẽ làm lễ xua đuổi thần xấu, thần không tốt còn bám trên cây gỗ để làm nhà, phần cúng thực hiện dưới nhà gần chân cầu thang. Đồng bào Gia Rai thui sống con lợn và mổ vật cúng lấy những bộ phận cần thiết dùng để cúng như đầu lợn, thịt vai, thịt thăn, tim gan để sống. Thầy cúng bắt đầu múc một ít nước vào bát đồng vừa đọc lời cúng vừa rót nhẹ vào ghè cúng đến khi hết nước trong bát thì cũng dứt lời cúng.

“Ơ Yang, hôm nay nhà tôi có con dê, có ghè rượu xin kính dâng lên Yang, hãy đến đây với chúng tôi cùng uống rượu, cùng ăn gan gà, gan dê này mong Yang xua đuổi Chơ Lí, Chơ Long những thứ không tốt cho nhà, trước gỗ này nếu là của Yang xấu cai quản, nếu hươu có trồng, nai có chăm thì nay xin đừng theo, đừng bám lại gỗ này nữa, gỗ này nhà này không còn là của rừng, của rú nữa. Gỗ này, nhà này là có chủ rồi, hỡi Yang xấu, hãy về nơi mặt trời lặn, núi này, núi kia, nơi ở của Yang đừng bám lại nhà này nữa. Cầu mong những người sống trong ngôi nhà này được ấm no, vui vẻ, sống hòa thuận, làm ăn phát đạt”.

Sau khi cúng dưới nhà xong, thầy cúng và hội đồng già làng lên trên nhà Rông bàn bạc các công việc tiếp theo bà con trong buôn tiếp tục chuẩn bị các lễ vật cho lễ cúng.

“Hỡi Yang, trước cúng lợn xua đuổi tà ma giờ đây lại có lễ vật và ghè rượu báo tin Yang, hôm nay chủ nhà lên nhà mới xin báo tin Yang, nhờ Yang cầu mong cho con đàn cháu đống, mùa màng bội thu ấm no, hạnh phúc, được yêu thương của mọi người, buôn làng. Hỡi Yang đây là nhà đã có chủ”. Xong thầy cúng rót rượu vào bát đồng, lấy một phần thịt bỏ vào bát ra cửa đổ rượu vừa đọc lời cúng, sau đó ra cửa chính để cúng.

Tiếp đó, thầy cúng quay lại chỗ cúng ban đầu múc đầy nước vào bát tạt nước vào nhà và mọi người cầu mong ngôi nhà sống hòa thuận, ấm no, hạnh phúc. Thầy cúng vừa cúng, vừa đánh cồng chiêng, nhảy múa xung quanh rượu ghè. Sau phần nghi thức cúng đồng bào sẽ cùng nhảy múa uống rượu cần, vui chiêng cùng vòng xoang trên nhà Rông sau đó di chuyển xuống cây nêu sân lễ hội cùng chung niềm vui mừng nhà mới./.