Hà Giang: Hang Thiên Thủy danh thắng qua nghìn năm trầm tích

Nhũ đá được hình thành từ nghìn năm làm nên vẻ đẹp của hang Thiên Thủy.

Nằm cách trung tâm thị trấn Cốc Pài 13 km, thôn Nàn Ma, xã Nàn Ma là một địa danh nổi tiếng gắn liền với nhiều di tích lịch sử và phong cảnh thiên nhiên tươi đẹp. 

Vượt quãng đường hơn 2 km từ trung tâm xã với những nương ngô, rừng vầu xanh thắm, đoàn chúng tôi cùng tìm đến hang Thiên Thủy. Khác với các hệ thống hang đã từng khảo cứu trên địa bàn tỉnh, hang Thiên Thủy nằm ở độ cao 1.200 so với mực nước biển, thuộc dãy núi Hoa Đá (Khoắn Pắng) quanh năm mây phủ của đất Nàn Ma. Dẫn đường cho chúng tôi là anh Giàng Seo Dìn, cán bộ xã người bản địa nắm rõ các lối ra, vào của hang như lòng bàn tay, sau khi dẫn đoàn vượt cánh rừng Tống quán sủ, anh chỉ vào cửa hang hẹp tỏa ra khí mát lành. Đây là một trong 3 cửa vào của hàng Thiên Thủy nhỏ và hẹp nhất chỉ vừa 1 người chui lọt, đi được chừng 5 mét vào lòng hang chúng tôi cảm nhận được không khí mát lạnh đặc trưng của hang khiến mọi người quên hết mỏi mệt sau quãng đường di chuyển dưới cái nắng mùa khô ở Xín Mần. Đi sâu vào chừng 10 m, chúng tôi bắt gặp những vũng nước trong mát sâu hơn 20 cm, một phần tạo thành cái tên Thiên Thủy của hang đá này. Hang Thiên Thủy không phải là hệ thống hang động ngầm đi sau vào lòng đất như các hệ thống các hang khác mà nằm ở vị trí khá cao trên đỉnh dãy núi đá Nàn Ma. Vậy mà trong hang vẫn có nguồn nước mạch trong lành thật khiến chúng ta cảm phục trước tạo hóa. Những vũng nước trong mát này không chỉ tạo sự thoáng mát trong hang, tạo nhũ đá mà còn là nguồn nước phục vụ nhu cầu sinh hoạt của người dân trong những ngày khô hạn kéo dài.

Theo khảo sát của các nhà khoa học, hang Thiên Thủy được cấu tạo hoàn toàn bằng đá vôi, có chiêu dài 340 m, vòm hang cao nhất 23 m, lối đi chính của hang nhỏ nằm giữa các nhũ đá tự nhiên nhiều hình khối tạo cảm giác kỳ bí và đẹp. Các khối nhũ đá nhiều hình thù xếp thành tầng tầng lớp lớp từ trên vòm hang xuống chân động, tạo thành những lối đi mê cung đầy hấp dẫn. Phải có người bản địa thông thạo các lối rẽ trong hang dẫn đường mới có thể đi đúng lối để ra cửa hang phía bên kia núi. Càng đi vào sâu độ rộng và sự đa dạng về hình khối của nhũ đá càng tăng lên khiến người đến tham quan thích thú và trầm trồ trước sự sáng tạo của thiên nhiên.

Bên trong hang Thiên Thủy khá rộng với nhiều thạch nhũ nhiều hình khối.

Hang Thiên Thủy gắn với một trong những nghi lễ tiêu biểu của cộng đồng người Mông nơi đây, đó là lễ cúng Tượng đá đầu rùa diễn ra dưới chân núi Hoa Đá, được duy trì từ lâu. Lễ cúng diễn ra vào ngày 20, tháng Giêng hàng năm, địa điểm cúng là một phiến đá có hình đầu rùa nằm dưới chân núi theo đường đi lên cửa hang. Để chuẩn bị cho lễ cúng, người dân ở đây chuẩn bị các lễ vật gồm có một con lợn 50 – 60 kg, một con gà trống, một chai rượu, một thếp giấy bản, 5 bát cơm, 5 thẻ hương... Sau khi chuẩn bị xong đồ lễ, thầy cúng thắp 5 nén hương mời các vị thần linh về dự. Nội dung bài cúng cầu mong các thần phù hộ cho bà con khỏe mạnh, không bị ốm đau bệnh tật, mưa thuận gió hòa, lúa ngô không có sâu bệnh phá hoại, vật nuôi trong nhà sinh sôi nảy nở, mùa màng tươi tốt… Ngoài ra, nơi đây còn giữ được các lễ hội văn hóa đặc sắc như Gầu tào, Cúng rừng của người Mông và Nùng. Năm 2014, hang Thiên Thủy được công nhân là danh thắng cấp Quốc gia, khẳng định và bảo tồn vẻ đẹp kỳ vỹ được thiên nhiên kiến tạo hàng nghìn năm.

Nàn Ma nằm ở vị trí tiếp giáp với huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai, là cửa ngõ thông thương giữa hai tỉnh nên có nhiều tiềm năng để phát triển du lịch. Cộng với những trầm tích lịch sử, các danh thắng thiên nhiên ban tặng và văn hóa dân tộc bản địa đặc sắc sẽ là tiềm năng để khai thác du lịch. Hang Thiên Thủy được bảo vệ, khai thác tốt sẽ là một điểm đến trong cung khám phá mảnh đất Xín Mần đầy nắng, gió và các dân tộc ít người còn lưu giữ được bản sắc văn hóa.

Bài, ảnh: Trọng Toan