Hà Giang: Khám phá ''Ba Khá''

Điểm đầu lên Ba Khá là những con dốc tức. Vượt qua thôn Khá Hạ, lên đến ngã ba của 3 thôn là cảnh đẹp thần tiên. Lúa Mùa chín trải thảm vàng tầng tầng, lớp lớp giữa không gian bao la. Chẳng biết từ bao giờ, người Dao ở Ba Khá đã chinh phục, khai phá nơi này. Những thửa ruộng bậc thang tựa những con sóng vắt ngang lưng trời. Trưởng thôn Khá Trung, Phàn Dùn Chán vui vẻ: Khá Trung có 34 hộ dân tộc Dao đỏ với truyền thống canh tác ruộng bậc thang, trồng lúa nước. Lúa nước ở Ba Khá nằm trên độ cao gần một ngàn mét, chỉ trồng 1 vụ/năm. Lúa cấy sau gần tháng thì thả cá Chép ruộng. Lúa - cá cộng sinh lẫn nhau cùng ăn, cùng lớn. Đến đầu tháng 10, lúa chín, cá cũng được thu hoạch. Tháng 10 cũng là tháng vui nhất trong năm, người Dao gặt lúa mới, bắt cá ruộng làm cơm mới cúng Tổ tiên, mở hội nhảy lửa để trai khôn, gái lớn gặp nhau và mời gọi du khách về thăm. Ngoài lúa, cá, Khá Trung còn có 41 ha chè Shan tuyết và hàng trăm ha rừng nguyên sinh. Mùa lúa năm nay, Ba Khá ít khách vì Covid - 19 nhưng làng vẫn vui vì lúa vẫn được mùa, chè búp tươi bán được giá. Khách về Ba Khá tuy có ít, nhưng cũng đón hàng trăm lượt khách về tham quan, chụp ảnh, mua chè làm quà biếu người thân.

 

 

Mùa Thu vàng ở Ba Khá.

 

Những câu chuyện anh Chán kể ở Ba Khá làm tan biến trong tôi nỗi nhọc leo dốc lên Khá Thượng lúc nào không hay. Đứng ở ngã ba Khá Thượng, nhìn sang bên phải là lối rẽ ra Tỉnh lộ 177. Kèm theo đó là những dòng thác bạc trắng reo mình trên lưng núi như thách thức sự khám phá, chinh phục của con người. Đón tôi ngay đầu Khá Thượng, anh Triệu Quầy Xeng vui vẻ: Mình làm Trưởng thôn đã mấy năm nay chưa bao giờ vui thế. Khá Thượng hiện đang có trên 73 ha lúa treo lửng giữa giời như bức tranh Thủy mạc. Mùa này, bà con trong thôn vừa tranh thủ gặt lúa, bắt cá, vừa vào vụ thu hái lá giang rừng, hái chè... Khá Thượng hiện có gần 1.000 ha rừng nguyên sinh tự nhiên xanh tốt. Mỗi kg lá giang bán với giá 30 – 35 ngàn đồng/kg ngay tại cửa rừng. Mỗi ngày, mỗi người hái lá cũng thu vài trăm ngàn đồng. Lá giang hiện đang là hàng xuất khẩu sang Đài Loan đắt khách tìm mua. Nhờ bảo vệ tốt rừng nguyên sinh nên cây giang đã không phụ lòng người dân Khá Thượng mỗi năm cho 2 mùa hái lá đem lại cho Khá Thượng nói riêng và Ba Khá nói chung một khoản tiền kha khá. Đã có nhiều gia đình vươn lên nhờ lá giang. Trong rừng mùa này còn có mật ong, hàng trăm loài thảo dược có giá trị chữa bệnh, bồi bổ sức khoẻ như cây Lan kim tuyến, Lan Thạch hộc tía, cây Thất diệp nhất chi hoa... nằm trong Sách đỏ Việt Nam cần được bảo tồn. Xen lẫn đâu đó trong cánh rừng già Khá Thượng còn thấy những bụi hoa Mẫu đơn rừng nở hoa đỏ thắm. Ngắt một bông Mẫu đơn, hái một quả Bứa chín mọng, nếm thử vị Dâu da rừng để thấy thời gian như ngừng lại để cho những cơn gió mát thoảng qua... xa xa trong rừng già tiếng nước reo từ trên những vách đá dội vào không gian bao la. Âm vang của dòng thác đổ dội vào núi rừng Ba Khá tạo thành tiếng nhạc rừng reo vui.

 

 

Những dòng thác hùng vĩ giữa núi rừng.

 

Ông Triệu Vàn Sấn với đôi tay gầy thoăn thoắt hái búp chè Shan mơn mởn. Ông Sấn hồ hởi khoe: Mùa Thu, chè vẫn nhiều búp lắm. Dân làng Ba Khá vừa thu lúa, vừa hái lá giang lại vừa thu hái chè búp bán được giá. Đi bên cạnh, Chủ tịch UBND xã Tân Lập, Tống Xuân Ngự cho biết: Ba Khá có gần 200 hộ, trên 1.000 khẩu, với 100% đồng bào Dao. Trong đó: Khá Hạ có trên 39,5 ha chè; Khá Trung 61,9 ha; Khá Thượng gần 80 ha. Giá chè búp tươi tại Ba Khá bây giờ đang bán thành 2 loại: Chè loại 1 tôm, 2 lá, bán từ 13 – 16 ngàn đồng/cân; chè búp loại 1 tôm, một lá, giá bán dao động từ 35 – 45 ngàn đồng/cân. Bình quân, hái chè mỗi ngày, một người có từ 300 – 400 ngàn đồng. Nhắc đến năm học mới, ông Sấn bộc bạch, trẻ đã đến trường từ đầu tháng 9. Trước đó, bà con trong bản cũng đã sớm tu bổ lại trường lớp, sửa sang lại bàn, ghế, bảng đen. Trưởng phòng GD & ĐT huyện Bắc Quang, Hoàng Thu Hiền cho biết: Ba Khá hiện nay là điểm trường khó khăn nhất của huyện Bắc Quang gần như chưa được đầu tư xây dựng. Việc học tập của học sinh chủ yếu dựa vào sự đóng góp của bà con và sự nỗ lực hết lòng của các thầy, cô giáo. Chỉ ước, Ba Khá sớm được Nhà nước đầu tư cho con đường từ trung tâm UBND xã lên dài gần chục km để thầy, trò Ba Khá đỡ phần vất vả khi mùa Đông đến trường.

 

Bài, ảnh: Nguyễn Hùng