Những lễ hội mùa xuân vừa đáp ứng nhu cầu tâm linh của người dân, gặp gỡ, giao lưu, thỏa mãn tâm lý nghỉ ngơi, du xuân sau một năm làm lụng vất vả. Với sự phát triển của xã hội, nhiều lễ hội làng cũng đã thu hút được đông đảo người dân, du khách đến thưởng ngoạn, cầu may. Đây chính là dịp giúp địa phương quảng bá, phát triển du lịch đến các tầng lớp nhân dân và du khách. Tuy nhiên, để quảng bá du lịch thông qua lễ hội cần nhiều yếu tố, từ công tác tổ chức lễ hội, thái độ ứng xử của người dân và chất lượng các dịch vụ đi kèm, trong đó yếu tố đầu tiên thu hút du khách đó chính là sự độc đáo từ những yếu tố truyền thống riêng có của lễ hội.

Lễ hội Tịch điền được phục dựng và duy trì đến nay chính là điểm nhấn của lễ hội đầu xuân ở Hà Nam. Lễ hội độc đáo từ nguồn gốc, những nghi thức, nghi trình phần lễ và những trò hội truyền thống đi cùng. Ngoài sự độc đáo riêng có của một lễ hội nông nghiệp đặc trưng, cổ xưa và thực tế nhất, lễ hội còn mang nhiều yếu tố, đó là sự chăm lo cho dân của một vị vua quân chủ - người đứng đầu đất nước, dạy dân “dĩ nông vi bản” cái gốc của sự ấm no xuyên suốt bao thế kỷ nay của một trong những quốc gia nằm trong nền văn minh lúa nước. Đây chính là những yếu tố đưa lễ hội được ghi danh là văn hóa phi vật thể quốc gia và thu hút đông đảo du khách thập phương. Lễ hội những năm gần đây còn sôi động hơn với những gian hàng giới thiệu, quảng bá các sản phẩm nông nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, sản phẩm OCOP, mang nét đặc trưng của các địa phương trong tỉnh.

Nghi thức tái hiện sự tích Vua Lê Đại Hành cày ruộng tại Lễ hội Tịch điền Đọi Sơn Xuân Ất Tỵ 2025.

Bên cạnh những thế mạnh đó, du lịch hiện nay không dừng ở sự tham quan, nhìn ngắm đơn thuần mà còn gắn với các hoạt động trải nghiệm. Được trải nghiệm làm nông nghiệp chính là một trong những hoạt động thu hút du lịch nông nghiệp nông thôn. Đây cũng là một lợi thế của địa phương khi tổ chức lễ hội thi cày sau những nghi thức chính, du khách có thể tham quan, trải nghiệm làng nghề truyền thống bưng trống và thưởng thức những món ăn truyền thống của dân làng như bánh giầy, chè kho và món cháo cá rô độc đáo. Để lễ hội thực sự tạo nên dấu ấn riêng, những công trình vật thể cho lễ hội Tịch điền cũng rất cần thiết bởi yếu tố tâm linh bao giờ cũng gắn liền với các lễ hội dù truyền thống hay hiện đại. Đền thờ Thần Nông – ông tổ nông nghiệp cùng linh vị Lê Đại Hành hoàng đế - vị vua đầu tiên trực tiếp đi những sá cày đầu năm cho dân vào vụ mới là cần có để du khách đi hội vào viếng lễ cầu một năm sung túc, đủ đầy.

Lễ phát lương Đức Thánh Trần, một sáng tạo văn hóa của Hà Nam. Đền Trần Thương – Di tích quốc gia đặc biệt nơi thờ Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn và các bộ tướng của ngài. Vị trí đền chính là nơi trước đây, Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn đặt kho lương nuôi quân trong cuộc kháng chiến Nguyên Mông. Đền có kiến trúc độc đáo mang phong cách nghệ thuật cổ đại kết hợp với phong cách trang trí bằng những họa tiết được chạm khắc công phu kết hợp nhiều kỹ thuật của người cổ đại từ chạm trổ đến kỹ thuật xử lý vật liệu gỗ, vật liệu truyền thống… Lễ phát lương Đức Thánh Trần đền Trần Thương vào ngày rằm tháng Giêng hằng năm. Đây cũng là một lễ hội nông nghiệp khi đựng trong những túi lương là các loại hạt ngũ cốc - thực phẩm chính của người Việt Nam. Lễ phát lương trước đây diễn ra vào đêm ngày 14, rạng sáng ngày 15 và những ngày sau đó. Từ năm 2024 đến nay để thu hút du khách đến chiêm bái, thưởng lãm cảnh quan của đền, đền Trần Thương khai hội Lễ phát lương Đức Thánh Trần vào ngày 8 tháng Giêng, tạo nên một lễ hội đầu xuân độc đáo.

Hà Nam còn rất nhiều lễ hội vùng miền, lễ hội làng đặc sắc vào mùa xuân, như: Hội xuân Tam Chúc - lễ hội Phật giáo lớn của tỉnh; lễ hội chùa Bà Đanh gắn với nhân vật thờ và sự tích ngôi chùa gắn với câu thành ngữ quen thuộc “Vắng như chùa Bà Đanh”; Lễ hội đền Trúc độc đáo với phường hát Dặm Quyển Sơn; Phương Lâm nơi có hội thi vật võ và trò trồng kiệu ở phường Đồng Hóa, thị xã Kim Bảng; Lễ hội làng Gừa (Liêm Thuận, Thanh Liêm) với trò hội vật cầu; Hội vật làng Vũ, huyện Bình Lục… Hiện nay, trong xây dựng nông thôn mới nâng cao có tiêu chí bảo tồn, phát huy các giá trị di sản văn hóa, các hình thức sinh hoạt văn hóa, thể thao dân gian truyền thống của địa phương. Theo đó, mỗi xã phải có mạng wifi miễn phí ở các điểm công cộng, mã QR ở các điểm di tích đưa thông tin về các điểm di tích, lễ hội lên trang thông tin điện tử của xã… Bên cạnh việc chú trọng gìn giữ, bảo tồn, phát huy giá trị di sản, đây chính là một hình thức rất thiết thực, hiệu quả nhằm quảng bá hình ảnh, di sản văn hóa địa phương, góp phần thúc đẩy phát triển du lịch ngay từ cơ sở.

 Chu Bình