Từ khi xóm có các hộ làm du lịch, vườn quýt của ông Bùi Văn Thách, xóm Chiến, xã Vân Sơn (Tân Lạc) tiêu thụ thuận lợi hơn.

Người đầu tiên làm homestay ở xóm Chiến là gia đình chị Hà Thị Thậm với tên gọi Homestay Hải Thạn. Nhà chị ở đầu xóm, trên sườn đồi nhìn xuống cánh đồng và những khu rừng. Căn nhà sàn nằm ngay cạnh cây vải cổ. Theo nhiều người già trong xóm kể lại, cây vải đã có vài trăm năm, với lợi thế đó nên khi khách đến thường chọn nhà chị làm điểm lưu trú và đi tham quan xóm.

Chị Thậm cho biết: Năm 2019, được tổ chức AOP (tổ chức phi chính phủ của Australia vì nhân dân châu Á và Thái Bình Dương) hỗ trợ kinh phí triển khai dự án "Cải thiện sinh kế bền vững thông qua phát triển du lịch cộng đồng”, gia đình tôi đăng ký làm. Nguồn quỹ hỗ trợ mỗi gia đình 50 triệu đồng, trong đó 30 triệu đồng cho vay để đầu tư cơ sở vật chất, 20 triệu đồng là công tác đào tạo, bồi dưỡng kiến thức quản lý, khai thác… Sau 2 năm, khi mô hình đi vào hoạt động và có nguồn thu thì hoàn lại 30 triệu đồng để quỹ hỗ trợ cho gia đình khác. Nguồn vốn ban đầu đã hỗ trợ 3 hộ dân triển khai mô hình lưu trú cho khách du lịch.

Với lợi thế không khí trong lành, gần thác Thung, động Nam Sơn, còn giữ được nhiều bản sắc dân tộc Mường nên xóm Chiến đã thu hút được nhiều du khách. Chị Thậm cho biết thêm: Những ngày đầu mới làm nhiều người không biết nên ít khách. Giờ khách đều hơn, nhất là dịp cuối tuần hoặc ngày lễ đều kín phòng. Ngoài trồng ngô và 1.000m2 ruộng thì nguồn thu nhập từ du lịch đã góp phần cải thiện đời sống gia đình với doanh thu hơn 4 triệu đồng/tháng. 

Cùng làm homestay những ngày đầu ở xóm Chiến còn có gia đình anh Hà Văn Bi. Anh dùng toàn bộ số tiền tích cóp, vay thêm 150 triệu đồng để cải tạo ngôi nhà sàn đang ở làm nơi đủ điều kiện đón khách. Anh Bi cho hay: Nhà sàn của chúng tôi đã cũ, nhiều chỗ bị dột. Tôi gia cố lại ngôi nhà, xây thêm khu vệ sinh, sơn lại cửa. Tổ chức AOP hỗ trợ chúng tôi rèm, đệm và đào tạo cách làm dịch vụ, nấu ăn phục vụ khách. Thời gian đầu chưa có khách anh Bi cũng rất lo lắng. May mắn vài tháng sau, một vị khách phương Tây trên hành trình đi phượt ghé vào xóm Chiến, ngủ lại homestay Thu Bi một đêm, từ đó nhiều du khách biết và đến với xóm Chiến.

Xóm Chiến có diện tích 487ha, gồm 74 hộ với 347 nhân khẩu, sinh sống chủ yếu bằng nghề trồng lúa, chăn nuôi... Đặc sản của xóm làm nên nét nổi bật cho Vân Sơn là những mảnh vườn quýt cổ, mật ong trong vườn cam, quýt. Nhờ bề dày văn hóa truyền thống và những tiềm năng về địa lý, không khí trong lành nên trong những năm qua, xóm Chiến nằm trong điểm du lịch homestay ở Hòa Bình.

Từ khi có chương trình phát triển du lịch cộng đồng, người dân đã thay đổi nếp nghĩ và làm du lịch bằng chính các nền tảng văn hóa, cơ sở vật chất sẵn có của gia đình. Cấp ủy, chính quyền địa phương đã triển khai nhiều giải pháp, cách làm sáng tạo, nhất là gắn du lịch với các chương trình, dự án tạo sinh kế nông nghiệp cho người dân. Những hộ không có điều kiện làm homestay thì mở các dịch vụ cho thuê xe đạp, chở khách đi tham quan, biểu diễn văn nghệ… Với những hộ chăn nuôi, sản xuất nông nghiệp mở rộng quy mô để đáp ứng nhu cầu thực phẩm của du khách. Đây là cũng là kênh quảng bá, tiêu thụ sản phẩm cho bà con.

Theo chị Hà Thị Thậm, khách nghỉ lại thưởng thức các sản phẩm địa phương như lợn, gà, quýt thấy ngon đã đặt hàng mang về nên bà con bán cũng thuận lợi hơn.

Ông Bùi Văn Thách, hộ dân xóm Chiến cho biết: Gia đình tôi có 600 cây quýt đang cho thu hoạch. Năm 2023 thu được 3 tấn, giá bán trung bình 20 - 30 nghìn đồng/kg. Ngoài bán cho tư thương, tôi thường mang đến các hộ có khách du lịch để bán. Khách thấy ngon nên tiêu thụ dễ dàng. Gia đình tôi đã trồng thêm hơn 1.000 cây nữa. 

Phát triển du lịch cộng đồng thực sự là bước đi mới, tạo việc làm cho bà con và là định hướng trong phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương. Đồng thời góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa, hướng đến phát triển du lịch trong nông nghiệp bền vững.

Việt Lâm