Huyền bí trò chơi "vật chày" của người Dao đỏ
Thanh niên người Dao đỏ tham gia trò chơi “vật chày”.
Với quá trình công tác và trải nghiệm về những nét văn hóa đặc sắc của các dân tộc trên địa bàn tỉnh, như: Lễ hội Nhảy lửa của người Pà Thẻn; tục liếm lưỡi cày nung đỏ của người Cờ Lao… Thì nay, được chứng kiến tận mắt trò chơi “vật chày” của người Dao tại thôn Quang Vinh, xã Hồ Thầu cũng là một trong những trải nghiệm khó tả, khó giải thích được sự kỳ bí ẩn chứa trong đó. Đồng chí Nguyễn Việt Tuân, Trưởng phòng Văn hóa - Thông tin huyện Hoàng Su Phì, cho biết: “Vật chày của người Dao là một trò chơi dân gian thể hiện sức mạnh, sự kết hợp khéo léo, sự bí ẩn của cả người gánh và người vật. Trò chơi mang đậm nét dân gian của người Dao đỏ, thường có trong các lễ hội, giao lưu của đồng bào; được du khách rất thích thú, hưởng ứng…”.
Qua tìm hiểu được biết: Trò “vật chày” gồm: Bộ phận gánh chày có 2 người đòi hỏi phải có sự ăn ý, kết hợp khéo léo. Hai người cùng cúi xuống, dùng vai để gánh, tỳ vào chiếc chày được dựng đứng dưới đất sao cho thật cân đối; hai tay mỗi người nắm vào đoạn chày phía dưới, không được bịt vào đầu chày, dùng sức ghì mạnh đầu chày xuống đất. Lúc này cần vai trò của thầy cúng hoặc người chủ trò “làm phép” nắm phía trên của chày đi vòng quanh 2 người đang gánh chày để đưa đầu chày rời khỏi mặt đất. Lúc này, 2 người gánh chày như có một “ma lực” khiến họ dùng hết sức như muốn đẩy chày về phía người kia; họ vừa đẩy hết sức, vừa di chuyển một cách khéo léo để cái chày không tuột khỏi vai rơi xuống đất. Mà theo như ông Triệu Chòi Quấy, thôn Quang Vinh: “Vật chày không giới hạn số lượng người chơi, bất cứ ai muốn tham gia cũng được chỉ cần bám được vào chày để cùng ra sức. Theo đồng bào Dao, nếu như tham gia trò “vật chày” có thể làm cho đầu chày bên dưới chạm đất thì xem như thắng. Lạ một điều, dù nhiều người tham gia nhưng không thể nào làm cho đầu chày bên dưới chạm đất được… Chỉ đến khi có người buông tay, hoặc người chủ trò hô dừng lại, thì cái chày mới rơi xuống. Cứ như vậy, hết lần này đến lần khác, ai tham gia cũng được, không nhất thiết cứ phải là người Dao đỏ”.
Anh Giàng A Phớn, Công ty Du lịch Hà Giang, cho biết: “Mình đã đi rất nhiều vùng, miền; trải nghiệm rất nhiều trò chơi dân gian. Nhưng nay trực tiếp tham gia trò “vật chày” của người Dao đỏ mang đến cho bản thân một trải nghiệm rất mới, lạ và nếu du khách chỉ quan sát sẽ không cảm thụ hết được tính tâm linh, cuốn hút của trò chơi. Càng cố sức ghìm xuống thì cái chày dường như có một sức mạnh huyền bì nào đó nhấc lên nên dù chơi 2 – 3 lần và mệt lử người rồi vẫn muốn tham gia chơi tiếp để khám phá sự huyền bí ẩn chứa bên trong…”.
Trò chơi “vật chày” của người Dao đỏ ở Hoàng Su Phì mang tính chất cộng đồng cao và thể hiện rõ nét văn hóa đặc trưng cũng như tôn vinh sức khỏe dẻo dai. Và, trong xu thế hiện nay, khi xã hội ngày càng phát triển, nhiều tục lệ đã bị mai một dần theo thời gian. Việc duy trì những giá trị văn hoá của người Dao rất cần thiết, góp phần bảo tồn và phát huy vốn văn hóa phi vật thể đặc sắc trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam.
