Các nữ nghệ nhân dệt thổ cẩm làng Pơ Nang. Ảnh: H.T.H

Hẹn từ đầu tuần, chị Hồ Thị Viên-Phó Bí thư chi bộ làng, Phó Giám đốc Hợp tác xã Tú An-nhiệt tình tiếp đón chúng tôi. Chị Viên là một người trẻ Bahnar tiên phong chuyển đổi mô hình sản xuất, kinh doanh, tạo việc làm và thu nhập ổn định cho bà con trên địa bàn. Sáng ấy, chị Viên đã nhiệt tình kết nối chị em phụ nữ tập trung đến nhà rông để chúng tôi gặp mặt, chuyện trò tìm hiểu về nghề dệt của người Bahnar vùng đất An Khê.

Ngôi nhà rông to đẹp mới được sửa chữa năm 2018. Ở vách ngăn giữa nhà, chị em đã mắc các khung cửi và ngồi dệt. Chúng tôi được “mục sở thị” những thao tác rất tỉ mỉ, khéo léo để tạo ra những tấm thổ cẩm với hoa văn rực rỡ sắc màu cùng nhiều hoa văn chính/phụ đặc trưng của người Bahnar vùng An Khê.

Phụ nữ Bahnar xưa đa số đều biết dệt vải, giờ xã hội phát triển, quần áo tiện dụng bán khắp các chợ, cửa hàng, giá cả phù hợp nên chị em dần ít dệt vải để may trang phục. Vì thế, người dệt ít dần đi, nghề dệt mất dần khắp các buôn làng. Trong nhiều buôn làng giờ chỉ có người tầm tuổi 45-60 tuổi là còn cần mẫn dệt vải và dệt đẹp.

Thành lập từ năm 2017, Câu lạc bộ (CLB) Dệt thổ cẩm xã Tú An lúc đầu chỉ có 10 chị em, giờ đã có đến hơn 50 thành viên với nhiều thế hệ, lớn tuổi nhất là bà Đinh Thị Lý (80 tuổi), trẻ nhất là em Đinh Thị Voenh (21 tuổi). Những người như bà Đinh Thị Lý, bà Đinh Thị Bích, chị Đinh Thị Hương biết dệt khi 10-13 tuổi nên giờ tay nghề rất thành thục. Họ chuyên chỉ bày cho chị em mới học nghề những cách dệt để đỡ tốn sức mà lại có được tấm vải đẹp, mịn, hoa văn đa dạng, nổi bật, màu sắc hài hòa, bắt mắt. Từ khi khôi phục nghề dệt, tay nghề chị em càng lúc càng khá dần lên, sản phẩm làm đẹp hơn, đa dạng hơn và đã bán được một số sản phẩm tại các sự kiện như: Festival Văn hóa Cồng chiêng Tây Nguyên năm 2018; lễ kỷ niệm Chiến thắng Ngọc Hồi-Đống Đa và Hội hát Cầu huê 2019; Ngày hội Du lịch Kbang lần thứ II-2019... và gần đây nhất là lễ hội Dâu da đỏ Tây Sơn nhị ở xã Cửu An (thị xã An Khê). Chị em còn được cấp ủy, chính quyền quan tâm hỗ trợ 3 chiếc máy may để tiện việc sản xuất các sản phẩm từ thổ cẩm, tổ chức một số đợt tập huấn, hướng dẫn kỹ thuật dệt thổ cẩm truyền thống. Sau 3 năm thành lập, CLB đã phát triển ổn định, một số chị em bắt đầu nhận được những đơn đặt hàng dệt váy, áo, khăn, túi… từ đó, thu nhập được cải thiện ít nhiều.

Trưa, chúng tôi về nhà chị Viên. Ngôi nhà sàn thấp bé, bữa trưa ấm cúng với mấy món ăn quen thuộc của người Bahnar như: cà đắng, muối ớt lá é giã nhuyễn, cá khô nướng. Nhà có khách, chị làm thêm con gà kho cay. Chúng tôi vừa ăn vừa trò chuyện râm ran. Viên tâm sự, chị đang cùng chị em trồng cà gai leo bằng phương pháp hữu cơ để chế biến, sản xuất trà và các loại dược liệu. Hiện phụ nữ 3 làng Nhoi, Pơ Nang, Hòa Bình đang nhận 4 ha cùng làm, thu nhập chưa nhiều nhưng cao hơn trồng mì. Chị Viên mong sẽ tìm được đầu ra cho sản phẩm dệt truyền thống để chị em làng Pơ Nang có việc làm, có thêm thu nhập trang trải cuộc sống gia đình. Nghe chuyện, tôi góp ý với phụ nữ trong làng về cách làm thêm các sản phẩm từ vải dệt truyền thống và các dải hoa văn truyền thống đặc sắc của dân tộc mình như: làm bộ trang sức bông tai, dây cột đầu, vòng cổ, vòng tay, túi đựng điện thoại, móc khóa, khăn trải bàn, tấm lót ly ấm uống nước, tấm trang trí trên tường, khăn quàng cổ, túi đựng laptop, iPad… Chị Viên mừng rỡ bảo trước nay chỉ nghĩ ra vài sản phẩm, giờ được gợi ý nhiều sản phẩm thế này thì các thành viên CLB sẽ bắt tay vào dệt. Tôi cho Viên xem một số mẫu sản phẩm đồ dệt thủ công của các dân tộc K’Ho ở Lâm Đồng; Xê Đăng, Bơ Nâm ở Kon Tum; Ê Đê ở Đak Lak đã và đang dệt bán cho du khách. Chị Viên cứ ồ lên thích thú. Tôi hứa sẽ tìm cho CLB vài đơn hàng để có động lực với nghề và truyền thêm cảm hứng cho các nghệ nhân.

Chia tay nhau, thấy thương thêm một nơi ta đã đến và những người ta đã gặp, mong muốn chị em ở các buôn làng giữ được nghề của bà của mẹ bao đời, mong số hộ nghèo giảm qua từng năm, từng giai đoạn. Để mỗi gia đình, mỗi chị em nơi các làng đồng bào dân tộc thiểu số trên quê hương Gia Lai no ấm thực sự./.