Lễ cơm mới ở Bình Liêu (Quảng Ninh)

Mâm cỗ truyền thống trong lễ mừng cơm mới của đồng bào Tày Bình Liêu.

Hội mùa vàng Bình Liêu dự kiến diễn ra từ ngày 16 đến 18/10 với trọng điểm là không gian tuyệt đẹp của ruộng bậc thang vào mùa lúa chín vàng, cùng các hoạt động văn hoá đặc sắc của cộng đồng bà con dân tộc quanh vùng. Trong đó, lễ cơm mới được coi là một trong những điểm nhấn, nét độc đáo về cả văn hoá, ẩm thực hút khách về Bình Liêu.

Lễ mừng cơm mới là nét đẹp phong tục tập quán của bà con dân tộc ở Bình Liêu. Theo những người già thì lễ cơm mới có từ xa xưa được truyền lại từ khi người dân lập thôn, lập bản. Lễ hội thể hiện ước muốn của đồng bào Tày về một cuộc sống ấm no, hạnh phúc, mùa vụ tốt tươi… Thông thường, lễ cơm mới được tiến hành vào tháng 10 âm lịch sau khi thóc lúa được gặt về, phơi khô.

Lễ cơm mới chia làm hai phần cơ bản: Phần nghi lễ (lễ cúng tổ tiên) và phần hội (ăn mừng cơm mới). Sau phần nghi lễ, bữa cơm là dịp để cả gia đình, con cái tụ họp sau một năm vất vả. Nhân dịp này, gia chủ cũng mời khách là bè bạn, thân thích. Hầu hết người được mời đều cố gắng bố trí thời gian tới dự và khi đi không quên mang theo một túi hoa quả. Là một lễ quan trọng nên bữa cơm mới đãi khách rất nhiều món ăn ngon.

Ngoài thịt gà, thịt ngan, món không thể thiếu là xôi lá gừng màu xanh ngon mắt. Đây chính là món xôi được nấu từ gạo nếp ngon nhất vừa mới thu hoạch, đồ chín rồi mới quét nước gừng để có màu xanh đẹp mắt. Nếp mới dẻo thơm hòa quyện với vị nồng nồng, ấm áp của lá gừng đã làm nên một món ăn hài hòa, tròn vị. Màu xanh của món ăn tượng trưng cho mùa màng no ấm tốt tươi đem lại cho gia chủ.

Trước đây, các gia đình thường chọn ngày để làm cơm mới. Nay, để tiện lợi, hầu hết các gia đình đều tổ chức vào thứ bảy, chủ nhật để mọi người dễ bố trí công việc tới chung vui cùng gia chủ.

Như vậy, lễ cơm mới vừa mang nét đẹp phong tục độc đáo, vừa thể hiện nghệ thuật ẩm thực độc đáo, sự hiếu khách, chân thành của người dân vùng cao Bình Liêu. Vì thế năm nay, trong Hội mùa vàng, lễ cơm mới sẽ được lồng ghép vào chương trình cùng các hoạt động đặc sắc khác.

Theo đó, lễ cơm mới dự kiến sẽ được tổ chức chủ yếu ở xã Lục Hồn - không gian chính của Hội mùa vàng Bình Liêu. Để thực sự hấp dẫn, hoạt động này sẽ được tổ chức ở quy mô hộ gia đình, dưới dạng du lịch cộng đồng. Thông qua đơn vị tổ chức, du khách đăng ký với Ban tổ chức để bố trí thời gian tham gia cùng các hộ gia đình. Tuỳ vào thời gian và yêu cầu, du khách có thể tham gia phần lễ hoặc phần hội để hiểu sâu hơn về nét đẹp phong tục này. 

Theo kế hoạch, nghi lễ cơm mới trong Hội mùa vàng được xã Lục Hồn dự kiến tổ chức tại đình Lục Nà. Đồng thời với đó tại các thôn, các bản cũng vào cuộc tổ chức sự kiện cơm mới. Hiện một số hãng lữ hành rất quan tâm, nghiên cứu thiết kế các tour tới Bình Liêu dự Hội mùa vàng như: Công ty CP TMDL&DV Hòn Gai, Luxury Tour, Vietravel, một số doanh nghiệp du lịch ở Hà Nội.

Trong trường hợp du khách muốn trải nghiệm tìm hiểu có thể được thu xếp để ở cùng gia đình người Tày. Nhu cầu này sẽ được đăng ký qua ban tổ chức rồi đăng ký với các hộ gia đình. Chắc hẳn lễ cơm mới với trải nghiệm thực tế, nghệ thuật ẩm thực, sự nhiệt thành của người bản địa sẽ để lại ấn tượng sâu sắc cho du khách khi đến với Hội mùa vàng Bình Liêu.

Ngoài lễ cơm mới, trong Hội mùa vàng Bình Liêu năm nay còn có các hoạt động khác như: Tục nhận con nuôi, lễ cấp sắc, thi gặt lúa… cũng sẽ được tổ chức đồng loạt ở các bản người Dao, bản người Sán Chỉ.