Buôn Ma Thuột - thủ phủ của vùng đất Tây Nguyên được biết đến là vùng đất thiên nhiên hùng vĩ, cái nôi của văn hóa được gìn giữ qua nhiều thế hệ, mang đậm nét đặc trưng của cư dân bản địa với những di sản văn hóa vật thể và phi vật thể độc đáo và đồ sộ. Những ai từng đến đây đều ghé thăm các buôn như: Akô Dhông, Dhăp rông, Păn Lăm, Kô Siêr, Ea Nao, Buôn Bông… rồi mê mẩn với không gian sống thanh bình và yên ả của đồng bào dân tộc tại chỗ nơi đây.

Trong giai đoạn đô thị hóa đang diễn ra ồ ạt, nhưng các buôn trong phố ở Buôn Ma Thuột vẫn giữ được nét văn hóa nguyên sơ của vùng bản địa. Xen lẫn giữa cuộc sống thị thành của những ngôi nhà cao tầng là hình ảnh những nhà dài, bến nước, giếng làng và những vật dụng cổ như chiêng ché, trống, nồi đồng, kpan (ghế cổ dài hàng chục mét đẽo bằng 1 thân cổ thụ để ngồi đánh chiêng), khung dệt cổ… Chính điều này tạo nên sự giao thoa văn hóa, góp phần làm đa dạng cho màu sắc của phố núi.

Nằm ở cuối đường Trần Nhật Duật, thành phố Buôn Ma Thuột, buôn Ako Dhong, phường Tân Lợi là một trong những buôn làng có lịch sử lâu đời, được quy hoạch đẹp, gìn giữ được nhiều giá trị truyền thống và lòng mến khách của đồng bào. Trong buôn bên cạnh những con đường nhựa, bê tông hiện đại là ngôi nhà dài Ako Dhong. Đây là ngôi nhà của đồng bào Ê đê nằm cạnh suối Ea Tam, xưa kia dưới sự cai quản của tù trưởng Ama Thuột. Nhà dài này truyền từ đời này qua đời khác, là biểu tượng của đại gia đình mẫu hệ, nơi gìn giữ nét văn hóa tinh thần của đồng bào dân tộc Ê đê vừa hiện đại vừa cổ xưa. Những nếp nhà dài mộc mạc được làm bằng gỗ, lợp ngói, nằm theo hướng truyền thống từ Bắc đến Nam. Đường làng sạch sẽ, gia súc có chỗ nuôi nhốt riêng. Dọc đường cây xanh, khóm hoa được cắt tỉa đẹp mắt, thoáng đãng. Bên cạnh của hệ thống nước sạch văn minh đến từng nhà là những gốc cổ thụ, cây xanh trong buôn, già cấm bán, cấm chặt để giữ vẻ hoang dã.

Không chỉ buôn Akô Dhông còn lưu giữ nhiều nhà dài truyền thống ở Buôn Ma Thuột mà còn nhiều buôn khác như PămLăm, AkoSier, AkoTam, Niêng, Alê, buôn Ky,... Bên cạnh những bước phát triển của phố xá văn minh vẫn còn có khá nhiều những ngôi nhà dài truyền thống. Nằm trong lòng phố, buôn Kô Siêr (phường Tân Lập) vẫn còn đó khá nhiều những ngôi nhà dài được bà con giữ gìn hầu như nguyên vẹn. Xung quanh những ngôi nhà truyền thống ấy là rẫy vườn, cây cối tươi tốt quanh năm, nên ai cũng bảo "cái buôn này thật đẹp, thật nguyên sơ".

Đồng bào còn gìn giữ, phát huy nghề thủ công như dệt thổ cẩm, làm rượu cần, các vật dụng thiêng liêng như cồng, chiêng, ghế Kpan, ché… cùng các nghi lễ, lễ hội của người Ê đê. Sinh ra và lớn lên giữa buôn làng Tây Nguyên, nghệ nhân Y Mip Ayun (buôn Kô Siêr, phường Tân Lập TP. Buôn Ma Thuột) không chỉ là người biết chế tác các loại nhạc cụ từ đing bút, tắc ta, chiêng kram, đàn gông, rồi đing pă, đing năm… Đến nay dù ở tuổi 74 song nghệ nhân Y Mip Ayun vẫn tình nguyện mở lớp dạy đánh chiêng, chơi nhạc cụ dân tộc Ê đê cho thế hệ trẻ, thanh niên các buôn làng. Ông còn được mời đi dạy đánh chiêng ở các buôn làng xa khác ở như Buôn Đôn, huyện Lắk, Krông Ana,...

Hay ở buôn Alê A, phường Ea Tam ngoài bảo tồn, phát huy những giá trị văn hóa của dân tộc mình, bà con nơi đây còn tập trung phát huy nghề truyền thống dệt thổ cẩm, rồi liên kết với các đơn vị làm du lịch trên địa bàn tỉnh để quảng bá, thu hút khách du lịch đến tham quan và mua sắm. Họ đã tích cực truyền dạy nghề cho con cháu và đầu tư mở rộng quy mô sản xuất (mua sắm thêm khung cửi, nguyên vật liệu sản xuất). Ngoài hình ảnh những mái nhà dài truyền thống của “buôn trong lòng phố", đồng bào dân tộc Ê đê ở các buôn trong phố vẫn còn lưu giữ những tập quán, tập tục sinh hoạt hàng ngày của mình như mặc váy, cõng gùi lên nương rẫy, nói bằng giọng nói của cha ông mình.

Theo ông Hoàng Chuyên, nguyên Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Đắk Lắk, người dân ở các buôn ở Buôn Ma Thuột vẫn tự hào về quá khứ, trân trọng giữ gìn những báu vật quý giá của các thế hệ cha ông gầy dựng nên. Chính những nét văn hóa ấy vẫn được gìn giữ, phát huy bên cạnh phố hiện đại văn minh đã tạo thành điểm giao thoa, tạo thành "vườn hoa muôn màu sắc". Giờ đây bà con giữa các dân tộc sinh sống  nơi đây vẫn tiếp tục gắn bó bên nhau, đoàn kết tương trợ giúp nhau cùng phát triển, với quyết tâm xây dựng thành phố Buôn Ma Thuột ngày càng giàu đẹp - văn minh./.