Phát huy giá trị văn hóa cung đình qua “Tết Đoan Ngọ Thăng Long xưa”
Theo Trung tâm Bảo tồn di sản Thăng Long – Hà Nội, trong văn hóa cổ truyền Việt Nam, Tết Đoan Ngọ (Đoan Dương) được xem là một trong những dịp lễ, Tết quan trọng. Tết Đoan Ngọ được các vương triều tổ chức trang trọng với những lễ nghi mang tính cung đình. Các nguồn sử liệu cho biết, dưới triều Lê Trung hưng, Tết Đoan Ngọ cũng là dịp để nhà vua, hoàng tộc sửa soạn lễ phẩm dâng tiến lên tổ tiên và các bậc sinh thành. Với nghi thức thường triều, tại điện Cần Chánh, hoàng thân cùng các quan văn võ từ bậc tứ ngũ phẩm đều được tham dự.
Nhiều hoạt động quanh Tết Đoan Ngọ sẽ được tái hiện tại Khu di sản Hoàng thành Thăng Long – Hà Nội.
Nhằm nêu cao tinh thần trung nghĩa của các quần thần, nhà vua làm thơ đề trên quạt để tỏ ý khuyên răn. Theo thông lệ, tết cũng là dịp các bề tôi được ban thưởng. Tết Đoan Ngọ diễn ra đúng vào lúc thời tiết nóng nực, chiếc quạt là vật dụng làm mát vô cùng thiết yếu, nên ngoài ban yến, nhà vua còn tiến hành ban quạt. Quạt được ban cho các hoàng thân, văn võ bá quan, bính lính, nô tì, tiểu giám... Ân điển ban quạt thể hiện sự quan tâm, chăm lo đặc biệt đến thần dân với ý nghĩa nhân văn là ban “Phúc lành, sức khỏe, bình an”...
Nhằm tôn vinh truyền thống văn hóa của dân tộc, phát huy giá trị văn hóa cung đình Thăng Long, trong dịp Tết Đoan Ngọ năm 2023, Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long - Hà Nội tổ chức chương trình “Tết Đoan Ngọ Thăng Long xưa” với nhiều điểm mới, mang đậm dấu ấn Tết Đoan Ngọ cung đình.
Chương trình bao gồm 2 hoạt động chính là trưng bày và thể nghiệm nghi lễ cùng với không gian lung linh, cổ kính. Các nghi lễ của hoàng cung trong ngày Tết Đoan Ngọ thời Lê lần đầu tiên được Trung tâm trưng bày diễn giải một cách có hệ thống, sinh động và chân thực thông qua hệ thống pano, tranh vẽ, đặc biệt là phỏng dựng không gian cung đình, thiên tử ngự trên ngai rồng thiết triều, đề thơ lên quạt và truyền ban thưởng quạt cho các quan. Không gian trưng bày được tạo điểm nhấn bởi bộ sưu tập quạt mang phong cách quạt the đặc sắc của gia đình nghệ nhân Lân Tuyết. Đây là một dòng quạt cao cấp thường dành cho các tầng lớp vua chúa, quan lại, qúy tộc xưa. Quạt không chỉ đơn thuần là vật để làm mát, để che mưa che nắng,... mà chiếc quạt còn là một tác phẩm nghệ thuật. Làm ra được chiếc quạt the này phải cần người nghệ nhân tài hoa.
Ngoài ra, khu trưng bày Tết Đoan Ngọ còn giới thiệu những phong tục độc đáo của người dân kinh thành Thăng Long xưa như tục đeo túi thơm, buộc chỉ ngũ sắc, bôi hùng hoàng cho trẻ em, tục hái lá thuốc vào giờ Ngọ, tục kết ngải hình con giáp,... Vào ngày 21/6 (ngày mùng 4 tháng 5 Âm lịch), trong chương trình khai mạc, Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long - Hà Nội phối hợp Hội Di sản văn hóa Thăng Long và Công ty cổ phần Ỷ Vân Hiên thực hiện nghi lễ tiến phẩm, dâng hương lên các vị tiên đế. Bên cạnh đó, nghi lễ ban quạt vẫn được trung tâm duy trì tái hiện. Đây là 2 trong 4 nghi lễ Tết Đoan Ngọ quan trọng của triều đình thời Lê Trung hưng.
N.Nguyễn
