Thừa Thiên Huế: Thăm nơi thờ ''Tam công Trung liệt''
Đài tưởng niệm Tam công Trung liệt
Nguyễn Tri Phương tên thật là Nguyễn Văn Chương, tự Hàm Trinh, hiệu Đường Xuyên. Ông sinh ngày 21/7 năm Canh Thân (1800), quê ở làng Ðường Long (Chí Long), tổng Chánh Lộc, huyện Phong Ðiền, tỉnh Thừa Thiên (nay là xã Phong Chương, huyện Phong Ðiền). Là đại thần giữ nhiều chức vụ quan trọng trong triều đình qua các đời vua Minh Mạng, Thiệu Trị, Tự Ðức như Thượng thư Bộ Công, Bộ Binh, Bộ Lại, Đông các đại học sỹ, Tam tuyên quân thứ, Khâm mạng tuyên sát đổng sức đại thần… Ông có nhiều công lao trong việc khai khẩn xứ Nam Kỳ và đánh thực dân Pháp xâm lược.
Ông nổi tiếng với trận chiến chống thực dân Pháp xâm lược Đà Nẵng lần thứ nhất (1858), làm thất bại ý đồ đánh nhanh thắng nhanh của giặc.
Tượng đồng Nguyễn Tri Phương thờ tại gian giữa Trung Hiếu Từ
Khi giặc chuyển hướng đánh Nam Kỳ, ông lại được vua Tự Đức cử vào Gia Định. Tại đây, tên tuổi của ông đã lưu sử xanh với việc xây dựng và chỉ huy quan quân can trường vây hãm, đánh lại quân xâm lược ở trận Đại đồn Chí Hòa khiến giặc dù thắng do lợi thế kỹ thuật chiến tranh với đại bác, thần công, súng trường, lựu đạn nhưng đã phải khiếp đảm trước lòng dũng cảm và đức hy sinh của quan quân nước Nam. Phillippe Aude, một sĩ quan Pháp từng tham chiến trong trận Đại đồn Chí Hòa đã viết trong bức thư ngày 28/3/1861: “Những chiến lũy mà người Việt Nam dựng lên rất kiên cố; quân Việt Nam rất can đảm, khinh thường trước cái chết… Trong khi giao chiến họ dùng giáo, thứ khí giới này chỉ đâm được quân địch cách 4 thước, đó là 1 lối tự vệ rất can đảm, đến quân Tàu cũng chưa bao giờ nghĩ đến...”. Một tướng khác của Pháp cũng phải nhận xét một cách thán phục: “Thấy phương pháp dụng binh của Nguyễn Tri Phương, người ta phải tin rằng vị nguyên soái anh hùng của nước Nam đã biết phương lược xây dựng lối pháo đài tạm thời như Totleben ở Sébastopol, Denfert Rochereau ở Belfort, Osman Pacha trong trận Plevna…”. Tại trận chiến này, Nguyễn Tri Phương bị thương nặng, em trai ông là Nguyễn Duy quyết tử chặn địch cho đại binh rút lui và hy sinh anh dũng.
Nội thất Trung Hiếu Từ được bàn tay những người thợ Mỹ Xuyên chế tác
Ngày 19/11/1873, quân Pháp dưới sự chỉ huy của Francis Garnier đánh thành Hà Nội lần thứ nhất, Tổng đốc Nguyễn Tri Phương chỉ huy quân dân Hà Nội chiến đấu giữ thành. Con trai ông là phò mã Nguyễn Lâm được giao trấn giữ cửa đông nam thành Hà Nội và anh dũng hy sinh, thành Hà Nội thất thủ, Nguyễn Tri Phương bị thương nặng, bị thực dân Pháp bắt và ra sức dụ dỗ mua chuộc nhưng bị ông cự tuyệt, dứt bỏ bông băng, tuyệt thực và tử tiết ngày 20/12/1873. Thi hài ông và con trai Nguyễn Lâm được đưa về an táng tại quê nhà. Vua Tự Đức tự mình soạn văn tế khóc thương: “…Họ Nguyễn toàn gia tử tiết, sau trước một lòng, không phải như bọn tham sinh úy tử. Nguyễn Tri Phương nhất sinh trung dũng, em là Nguyễn Duy, con là Nguyễn Lâm đều vì nước bỏ mình, cha con anh em đều tử tiết, thế gian xưa nay hiếm có…”; sai Bộ Công lập đền Trung Hiếu tại quê ông để hiệp thờ cả 3 vị.
Năm 1990, khu mộ và nhà thờ Nguyễn Tri Phương - Nguyễn Duy - Nguyễn Lâm được Nhà nước công nhận là Di tích Lịch sử - Văn hóa Quốc gia (Quyết định số 575QĐ/VHTT ngày 14/7/1990 do Bộ trưởng Bộ Văn hóa Thông tin - Thể thao & Du lịch Trần Hoàn ký). Đó là sự ghi nhận của lịch sử, của hậu thế đối với tấm gương trung liệt của danh tướng Nguyễn Tri Phương cùng em và con ông; cũng là vinh dự của quê hương Phong Chương, Phong Điền. Sau khi được công nhận, khu di tích được đầu tư phục hồi, tôn tạo vào năm 2010. Trong đợt này, ngôi nhà thờ Trung Hiếu được xây dựng ngay trên nền nhà cũ của Nguyễn Tri Phương, theo lối kiến trúc nhà rường 3 gian, 2 chái với bình phong, trụ biểu, sân đình thoáng rộng, hệ thống cột và các cấu kiện bằng gỗ quý do những người thợ Mỹ Xuyên chế tác tinh xảo đã được khánh thành. Bên trong đền, gian giữa tôn trí án thờ, thần vị và tượng đồng Danh tướng Nguyễn Tri Phương. Tả hữu phối thờ Tán lý quân vụ Nguyễn Duy và Phò mã đô úy Nguyễn Lâm. Hệ thống án thờ, thần vị, câu đối và bức hoành phi với 3 chữ Hán đại tự Trung Hiếu Từ đều được sơn son thếp vàng tôn nghiêm, đẹp đẽ. Khu lăng mộ cũng được tôn tạo một bước để tăng sức chống chọi với thời gian. Hiện, địa phương đang tiến hành các bước thủ tục cần thiết để có điều kiện nguồn lực tiếp tục tôn tạo, nâng cấp khu di tích, vừa đáp ứng nhu cầu tham quan, chiêm bái của du khách và công chúng, vừa để khu di tích xứng tầm với công lao và danh tiếng của “Tam công Trung liệt”.
Khu di tích Đền thờ và lăng mộ Nguyễn Tri Phương không quá xa Huế, đường đi cũng rất thuận lợi. Nếu có cơ hội, bạn nên một lần ghé đến chiêm bái, để soi mình vào lịch sử mà thấy tự hào, thấy trách nhiệm hơn với quê hương đất nước. Từ Phong Chương, bạn cũng có thể ghé qua thăm Mỹ Xuyên - một làng mộc mỹ nghệ nổi tiếng xứ Huế; thăm làng cổ Phước Tích - ngôi làng cổ thứ 2 được công nhận tại Việt Nam; tạt qua thăm làng rau Điền Lộc, xuôi về thưởng thức đặc sản của phá Tam Giang hay ngược lên trải nghiệm cùng suối khoáng nóng Thanh Tân... Rất nhiều điểm để chọn lựa chỉ trong một bán kính gần. Vậy thì hà cớ gì mà bỏ lỡ?
Bài, ảnh: Hiền An
