Mộ gạch cổ xã Gia Thủy, Huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình. (Ảnh: Hải Yến/TTXVN)
 

Tại hội nghị, đại biểu đã tập trung làm rõ những giá trị lịch sử, văn hóa của các di tích và các phương án nhằm bảo tồn, phát huy giá trị của các di tích này.

Ông Nguyễn Ngọc Quý, Tiến sỹ Viện Khảo cổ học, cho biết từ tháng 7/2020 đến nay, đoàn công tác đã tiến hành thăm dò, khai quật khảo cổ trên tổng diện tích 280m2 tại các địa điểm Trường Tiểu học Gia Thủy; đình Mỹ Hạ thuộc xã Gia Thủy.

Kết quả khai quật mộ gạch tại Trường Tiểu học Gia Thủy đã làm rõ toàn bộ hình dáng, quy mô và cấu trúc của một ngôi mộ gạch có quy mô lớn, niên đại thế kỷ 3 sau Công nguyên.

Ngôi mộ đã cung cấp thêm nhiều thông tin khoa học về đề tài mộ gạch 10 thế kỷ đầu Công nguyên ở Việt Nam.

Mộ có cấu trúc hình cũi chữ nhật có mái vòm, chiều dài 8,46m chia thành ba gian tiền thất, trung thất và hậu thất.

Tường mộ được xếp hai lớp gạch đều là gạch múi bưởi xếp dạng tráo đầu đuôi để tạo thành mặt phẳng.

Một cạnh gạch được trang trí hoa văn với các mô típ khác nhau dạng xương cá, ô trám đơn, ô trám lồng, hoa văn đồng tiền.

Đáy mộ lát phẳng, bên trên có vòm cuốn.

Quá trình san ủi sân trường học trước đây đã phá mất toàn bộ phần vòm ngôi mộ.

Quá trình khai quật cũng ghi nhận mộ đã bị đào phá nhiều lần, toàn bộ lòng mộ đã bị xáo trộn, đồ tùy táng bằng gốm men và sành bị đập vỡ nát nằm rải rác.

Qua nghiên cứu quy mô xây dựng và đồ tùy táng còn lại có thể dự đoán chủ nhân của ngôi mộ là quan lại cấp cao trong xã hội đương thời, đây là một minh chứng cho sự tồn tại và phát triển lâu đời của vùng đất nơi đây.

Ngoài ra, tại đình Mỹ Hạ, xã Gia Thủy là nơi thờ vua Đinh Tiên Hoàng và Thái hậu Dương Vân Nga, sau khi đoàn công tác thăm dò, khai quật khảo cổ đã làm xuất lộ các dãy nền móng của ngôi đình cũ có quy mô to lớn nằm sâu dưới mặt đất 0,5m.

Quan sát mặt bằng kiến trúc có thể nhận diện hai đơn nguyên kiến trúc có mặt bằng hình chữ nhật được xây dựng nối tiếp nhau tạo thành mặt bằng hình chữ nhị. Tổng diện tích mặt bằng kiến trúc là 156m2.

Phía trước đại đình ở hai bên có hai trụ biểu, phía trên đắp hình con lân ngồi chầu.

Theo sử sách ghi chép, vùng đất Ninh Bình ở 10 thế kỷ đầu Công nguyên được xác định thuộc về huyện Võ Công, quận Cửu Chân thời thuộc Hán và là đất Trường Châu thời thuộc Đường, nhưng cho đến gần đây vẫn chưa tìm thấy những chứng cứ xác minh.

Như vậy, với những phát hiện về hệ thống di tích mộ gạch đã đưa ra những chứng tích cụ thể chứng minh rằng ở Ninh Bình xưa đã từng có trị sở có quy mô thời Bắc thuộc với những quan lại cấp cao từng trị nhậm ở vùng đất này.

Tại hội nghị, Đoàn công tác đã đề xuất phương án lấp bảo tồn di tích tạm thời đối với mộ gạch cổ và nền móng kiến trúc tại đình Mỹ Hạ nhằm giúp bảo quản di tích trong lòng đất đợi những kế hoạch phát huy giá trị trong tương tai, đồng thời ở thời điểm hiện tại vẫn có thể sử dụng mặt bằng bên trên làm sân trường và phục vụ nhu cầu tín ngưỡng của người dân địa phương tại đình Mỹ Hạ.

Giáo sư-Tiến sỹ Lâm Thị Mỹ Dung, Giám đốc Bảo tàng Nhân học thuộc Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, cho biết: Việc khai quật, khảo cổ di tích mộ gạch và nền móng kiến trúc cổ tại xã Gia Thủy đã góp phần làm rõ hơn giá trị lịch sử văn hóa, vai trò và vị thế của vùng đất Ninh Bình ở giai đoạn 10 thế kỷ đầu Công nguyên và đặc biệt là sự hình thành, phát triển của nhà nước Đại Cồ Việt ở kinh đô Hoa Lư, thế kỷ 10.

Đối với phương án lấp bảo tồn di tích, Giáo sư Lâm Thị Mỹ Dung kiến nghị Ủy ban Nhân dân tỉnh Ninh Bình cần xây dựng chỉ dẫn, các phương án nhằm bảo tồn và phát huy giá trị của các di tích.

Bên cạnh đó, di tích mộ gạch cổ nằm tại sân trường thuộc xã Gia Thủy, đây cũng là cơ hội để nhà trường xây dựng những tấm bảng chỉ dẫn, hình ảnh nhằm giáo dục lịch sử cho học sinh./.