Đình Tân Trào cổ kính, nơi diễn ra Quốc dân đại hội quyết định Tổng khởi nghĩa, thông qua mười chính sách của Việt Minh, bầu Uỷ ban dân tộc giải phóng do Hồ Chí Minh là Chủ tịch, và quyết định Quốc kỳ, Quốc ca… Tân Trào trở thành “Thủ đô của khu giải phóng”. Hòn đã thể nổi trên thảm cỏ trước cửa đình vẫn ấm áp khói hương của du khách nguyện cầu. Bạn có thể lên xe đi thăm Nhà máy đường, Nhà máy chè Sơn Dương, hoặc lên trang trại nuôi bò dưới chân núi Hồng, thăm di tích Nha Công an Trung ương, thăm làng du lịch văn hoá dân tộc, khám phá vẻ đẹp tiềm ẩn của rừng đặc dụng ATK.

Lán Nà Lừa dựng lưng chừng núi đất xanh rợp nứa tép chân núi Hồng, nơi Bác Hồ làm việc suốt ba tháng ở Tân Trào. Bị sốt nặng, tưởng chừng không qua khỏi, Bác dặn đồng chí Võ Nguyên Giáp: “Thời cơ lớn của đất nước đã đến, dù có phải đốt cháy cả dãy Trường Sơn cũng phải giành cho được độc lập…”.

Du khách ngả lưng trên bãi cỏ ven suối, sà vào hàng quán thưởng thức cơm lam chấm muối vừng, ruốc thịt, làm vài chén rượu men lá, nếm thử mật ong, chè đắng, thuốc của người Dao chữa đau lưng, mộc nhĩ, nấm hương…

Từ Nà Lừa sang sườn bên kia núi Hồng đến di tích Bác Hồ ở Khuôn Tát, Tỉn Keo (xã Phú Đình, Định Hoá) chỉ có 7 km. Trước đây, du khách phải đi bộ, xe ôm hoặc nếu đi ôtô phải vòng qua đèo Khế xuống ngã ba Bờ Đậu lên km31 vào ATK Định Hoá mất hơn 100km, thì giờ đây chỉ đi 7km đường ôtô mới mở, vượt núi Hồng sang đèo De, rẽ vào bản người Dao, rồi dừng bên cây đa Khuôn Tát nơi Bác Hồ cùng anh em chơi bóng chuyền, tập võ ngày nào soi bóng xuống con suối Bác từng câu cá.

Theo lối mòn nghe “Ve kêu rừng phách đổ vàng…” rắc tím hoa phách lên lán Bác trên đồi Nà Đình. Rồi xuôi xuống thác Khuôn Tát 7 tầng như bậc thang nhà sàn. Suối đá dài hơn trăm mét, hàng nghìn hòn to cỡ mặt bàn, mặt ghế muôn hình vạn trạng, các đôi trai gái vờn đuổi nhau trên dải cát sỏi lăn tăn sóng nước xuôi về hạ lưu chưa đầy 500m đến đồi Tỉn Keo xanh ngát, dưới chân đèo De. Mái lán vầu cọ đơn sơ diễn ra “Cuộc họp Tỉn Keo” của Bộ Chính trị ngày 6/12/1953 do Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ trì, có Tổng Bí thư Trường Chinh, Phó thủ tướng Chính phủ Phạm Văn Đồng, Đại tướng Tổng Tư lệnh Võ Nguyên Giáp, quyết định mở chiến dịch Điện Biên Phủ.

Dấu tích hầm hào, nhà lán, cây bưởi và cây hoa râm bụt Bác trồng sum suê hoa đỏ gợi về một góc vườn quê Bác ở Kim Liên. Bạn sẽ được bà Ma Thị Tôm, ngoài 80 tuổi kể lại, hồi năm 1948, tuổi đôi mươi cùng chồng ở lán sơ tán dưới chân đồi Tỉn Keo “làm hàng xóm của Bác Hồ”… Rau bí Người trồng xanh cả đồi, cải xoong trồng ven suối. Bác cùng anh em lên tận đồi Pụ Tung làm nương ngô bằng cuốc và “con dao quắm phẻn dời”…

Nhà trưng bày ATK - Định Hoá trên đồi Tỉn Keo được khai trương ngày 17/5/1997. Các tổ hợp trưng bày hiện vật với ảnh, phim tư liệu làm sống lại một thời hào hùng. Du khách hãy cùng bà con xóm Tỉn Keo, xóm Nà Lọm thưởng thức ăn món nộm bi chuối rừng, măng nhồi thịt, măng chua nấu cá suối, canh gừng nóng toát mồ hôi uống với rượu ATK. Ban Quản lý di tích còn dành hẳn nhà sàn đón khách với món “thịt hộp Việt Minh”, bánh chưng tròn… Về Hà Nội, Tố Hữu chẳng đã tiếc rẻ “Trám bùi để rụng, măng mai để già” đó sao? Cuối thu “mác cướm” rụng lác đác theo cơn gió. Bọn trẻ trâu mang “thạ” đi nhặt về bắc lên bếp “ỏm”. Chỉ 5 phút đậy kín vung, bắc xuống, quả trám mềm, thơm bùi, ngậy, chan chát, chua chua, kho cá, kho thịt, vị thơm lừng, ăn gạo Bao thai Định Hoá ngon nổi tiếng… no lúc nào không biết, nâng chén rượu bên bếp lửa nhà sàn hoà vào tiếng sáo của Văn Mạo, múa “Huyền thoại Hồ Núi Cốc” của Ma Thị Hán, Ma Đình Tân, tiếng đàn tính, hát Then của nghệ nhân Dương Văn Sang cùng các thiếu nữ tuổi trăng tròn…./.