Độc đáo tục nhuộm trứng đỏ của dân tộc La Hủ
Người La Hủ có quan niệm, màu đỏ tượng trưng cho hạnh phúc, sung túc. Quả trứng tròn là biểu tượng của sự đầy đủ, vẹn toàn, viên mãn và mong muốn cuộc sống no đủ. Do đó, nhuộm trứng là một trong những tục truyền lâu đời, không thể thiếu trong dịp lễ tết; đặc biệt là trong Lễ cúng bản. Vào dịp này, bà con dân già trẻ, gái trai ai cũng có riêng một quả trứng gà nhuộm đỏ, cầu mong may mắn.
Trước các dịp lễ, tết, công tác chuẩn bị luôn được người La Hủ chuẩn bị khá kỹ lưỡng, chu đáo. Từ sắm sửa đồ cúng tế cho tới thi hành lễ đều thể hiện tính cấu kết cộng đồng, các phần việc đều có sự tham gia của đông đảo bà con dân bản. Tuy nhiên, nhuộm trứng đỏ là một trong những phần việc quan trọng thường được làm trước ngày diễn ra lễ, tết. Công việc này, thường được giao cho các chị em phụ nữ trong nhà đảm nhiệm. Căn cứ số thành viên trong gia đình, các bà, các chị sẽ làm cho mỗi người một quả trứng nhuộm đỏ.
Để nhuộm trứng, phụ nữ vào rừng tìm lấy rễ cây "dè pó" – một loại cây dùng để nhuộm màu, đem về rửa sạch và nấu sôi để tạo ra loại dung dịch màu đỏ và có độ bám dính. Trứng gà sau khi được luộc chín sẽ được nhuộm bằng nước rễ cây “dè pó” đã đun kỹ, khi nhúng quả trứng gà đã luộc chín vào dung dịch này, trứng sẽ có màu đỏ sậm. Sau khi được nhuộm đỏ với nước rễ cây “dè pó” quả trứng cứng hơn, khó vỡ. Chị Lý Thị De (bản Huổi Tát, xã Nậm Khao) chia sẻ với chúng tôi: Vào dịp lễ, ngày tết trứng đỏ cũng được dùng làm quà tặng cầu may, chúc phúc cho những vị khách quý của gia đình.
Trứng sau khi được nhuộm đỏ, sẽ được đựng trong các giỏ đựng trứng. Các đan giỏ đựng khá đơn giản. Giỏ đan theo chiều đầu nhỏ của quả trứng quay lên trên đầu to. Với bàn tay khéo léo của phụ nữ La Hủ, khi đan xong bầu giỏ, trứng đã nhuộm đỏ sẽ nằm ở giữa giỏ. Giỏ trứng thường được đan mắt cáo. Có nhiều cách để đan giỏ khác nhau, miễn sao giỏ trứng không làm tuột trứng, sau khi đan xong thì phần dây dài để đeo vào cổ, tránh rơi vỡ.
Để tìm hiểu thêm về tục nhuộm trứng của người La Hủ, chúng tôi có cuộc trao đổi nhanh với ông Lò Văn Toản – Cán bộ Sở Văn hóa – Thể thao và Du lịch tỉnh, người vừa có đề tài “Nghiên cứu và phát triển văn hóa tiêu biểu dân tộc La Hủ tỉnh Lai Châu”. Theo ông Toản, để đựng trứng, bà con dân bản thường đan những giỏ đựng trứng “Gá u khạ sự”. Giỏ thường được đan bằng chỉ màu đỏ, xanh, vàng trắng, đen. Trong triết lý sâu xa của người La Hủ: nếu quả trứng tượng trưng cho sự viên mãn, sung túc của trái đất thì màu chỉ của giỏ trứng tượng trưng cho: kim, mộc, thủy, thổ, hỏa – các nguyên tố cơ bản hình thành trái đất.
Xu thế hội nhập, tiến trình phát triển kinh tế, văn hóa – xã hội tạo ra sự giao thoa mạnh mẽ giữa các mảng văn hóa dân tộc, giữa văn hóa hiện đại với văn hóa dân gian. Tuy nhiên mặt trái của nó đã làm mai một không ít những nét văn hóa truyền thống của các dân tộc. Dẫu là nét văn hóa truyền thống lâu đời của người La Hủ, nhưng “Gá u nhi” không tránh khó quy luật đó, khiến dần bị mờ phai. Thiết nghĩ, việc bảo tồn, phục dụng lễ hội, tuyên truyền mạnh mẽ để người dân ý thức hơn trong lưu truyền những nét đẹp văn hóa của mình là việc làm quan trọng, để “Gá u nhi” – trứng nhuộm đỏ của người La Hủ nói riêng và văn hóa độc đáo của người La Hủ nói chung còn mãi với thời gian./.
