Một số món ăn truyền thống của đồng bào Tày Chiêm Hóa, Tuyên Quang
Vào dịp lễ tết, đồng bào dân tộc Tày Chiêm Hoá tổ chức lễ hội tạ ơn, cầu mùa, nhằm mong muốn một năm mưa thuận gió hoà, mùa màng tốt tươi, con người khoẻ mạnh. Món xôi 5 mầu (ngũ sắc) được làm để dâng hiến thần linh. Các màu trắng, xanh, đen, đỏ, vàng, theo quan niệm của đồng bào dân tộc Tày đây là biểu tượng của “Ngũ hành”, tượng trưng cho kim, mộc, thuỷ, hoả, thổ, 5 yếu tố vật chất tạo nên thế giới. Màu xanh của xôi ngũ sắc được lấy từ cốt nước của lá gừng hoặc lá giềng; màu vàng được pha chế từ bột nghệ, màu đỏ được lấy từ lá cơm đỏ giã lấy nước, màu đen mang tính cách điệu được làm từ gạo nếp cẩm. Khi đã chọn xong nguyên liệu pha màu, xôi được đồ lên bày ra đĩa, màu vàng được đặt ở giữa, tiếp theo là trắng, đen, xanh, đỏ. Thưởng thức món xôi ngũ sắc, du khách không chỉ chiêm nghiệm những triết lý sâu xa về thuyết ngũ hành, mà còn cảm nhận được mùi vị rất riêng và thơm ngon của món xôi này.
Trong danh mục văn hoá ẩm thực của đồng bào dân tộc Tày Chiêm Hoá còn có món “Pia bẳm” (mắm cá ruộng). Để làm được mắm ngon phải chọn loại cá chép nuôi ở ruộng. Gạo nếp được xôi lên, để nguội, trộn đều với men rượu, sau đó lót lá chuối vào sọt, đổ món xôi đã được trộn men vào ủ kín. Khi xôi nếp đã lên men thơm thì trộn đều xôi nếp với cá, giềng, lá trầu không, lá cơm đỏ, muối cho vào hũ, cho thêm nước rồi đậy kín. 10 tháng sau mở ra thấy cá đạt đến độ chín cả thịt và xương, dậy mùi thơm thì ăn được.
Mắm cá ngon phải có màu đỏ tía, dậy mùi thơm của cơm nếp, men rượu, giềng, lá trầu, lá cơm đỏ. Khi nấu món mắm cá ruộng phải trộn thêm một ít mẻ chua, nước mắm, muối, bột ngọt và nước đun sôi để nguội mới có vị đậm đà. Mắm cá ruộng chấm với các loại thịt luộc, rau luộc, rau sống thì ngon không gì bằng.
Tiếp đó, du khách không thể quên món bánh gai Chiêm Hoá. Đặc sản bánh gai Chiêm Hoá có hương vị thơm ngon của lá gai quyện với mùi thơm của gạo nếp cái hoa vàng, nhân đỗ, cùi dừa, chuối khô, vị ngọt ngào của mật mía tạo nên vị thơm ngon rất riêng.
Thưởng thức các món ẩm thực của đồng bào dân tộc Tày Chiêm Hoá, du khách còn được biết đến món cơm lam, nộm rau dớn, thịt trâu khô... Người Tày giản dị, không mâm cao cỗ đầy. Các món ăn thường được gói trong các loại lá rừng, khi mở ra còn thơm cả mùi vị của lá gói. Màu sắc của các món ăn cũng rất đặc biệt. Đồng bào dân tộc Tày Chiêm Hoá xem việc ăn uống là dịp để thể hiện nét văn hoá trong ứng xử cộng đồng. Bà con không lấy ăn uống làm chính mà lấy sự vui làm trọng.