Hình như ở đất Sài Gòn này, không có món gì mà người ta không thể tìm thấy, từ dân dã đến sang trọng, mỗi món một vẻ. Thế cho nên bạn đừng ngạc nhiên khi thấy dọc bên các lề đường, những xe bán hàng rong chở đầy đặc sản của vùng sông nước đồng bằng: dừa nước - thốt nốt.

Quà riêng mỗi miền

Ở miệt đồng bằng sông Cửu Long, dừa nước thường mọc cặp hai bên mé sông. Người ta trồng dừa nước cũng chỉ để che chắn bờ sông cho đỡ sạt lở và dùng lá của nó để chằm, lợp nhà cho mát, ít ai ăn trái. Hoa dừa rất thơm, trổ quanh năm và đậu quả sai. Một buồng dừa nước có thể chi chít đến hàng trăm quả nhỏ. Quả có hình thù khá lạ, phía dưới hơi chum lại, đầu xòe ra như rẻ quạt. Khi quả dừa vừa già tới, bổ đôi ra sẽ thấy phần cơm bên trong nõn nà. Nếu lỡ dừa còn non thì cơm sẽ váng cháo, có nước thơm nhưng hơi chua. Cơm dừa trắng ngần, ăn vừa giòn vừa dai, có mùi thơm rất lạ. Trước đây, nó vẫn chỉ là thứ ăn chơi của trẻ con, không ai nghĩ 1 ngày nào đó dừa nước sẽ “hiên ngang” có mặt ở đất thành phố như một thứ đặc sản không rẻ tí nào.

Thốt nốt thì vốn có tiếng từ lâu, thường được dùng để nấu đường ăn chơi và uống kèm với trà, ngon và thơm lừng. Quả thốt nốt gần giống với quả dừa xiêm xanh hơn là dừa nước. Khi bổ ra, bên trong là những múi cơm nhỏ rất ngọt, dẻo và đầy nhựa. Dừa nước và thốt nốt cũng có cơm hơi giống nhau nên được xếp vào cùng một họ nhưng mỗi thứ là một vị khác nhau, không thứ nào giống thứ nào. Người ta bán thốt nốt cùng chung với dừa nước chắc cũng là một cách để khách mua so sánh và thử cả hai vì xem ra chúng có vẻ giống nhau: cơm cũng trắng phau phau, có hình múi nhỏ bầu dục, mùi thơm cũng từa tựa. Nhưng cứ thử sẽ thấy khác.

Những chiếc xe rong chở đầy quả lạ
Dong xe một vòng thành phố, bạn sẽ không khó để bắt gặp những chiếc xe dừa nước - thốt nốt. Người bán cứ tách ra sẵn, cho vào túi, để trong tủ kính hoặc cho vào túi, ướp lạnh. Khi mua, khách chỉ cần nói bao nhiêu là có ngay. Nếu thích, bạn cứ nhờ người bán bổ thử một quả xem tận mắt sẽ biết cơm dừa bên trong thế nào vì đôi khi người thành phố rất “quê mùa” với những thứ xem ra hơi lạ lẫm ấy. Dừa nước ăn vào nghe sừn sựt, ngòn ngọt, thanh mát và hơi cứng hơn thốt nốt. Riêng thốt nốt, nhiều người thích bởi cái nhựa đường của nó, tuy ngọt nhưng nếu nếm kỹ sẽ thấy hơi chua chua, vị chua như vị mật lên men, rất lạ. Trong sâm bổ lượng, người ta cũng cho thốt nốt vào, ăn vừa bùi vừa thơm. Và ở menu của nhiều quán giải khát cũng có mặt dừa nước và thốt nốt. Dừa nước thì chỉ đơn giản là ướp đá lạnh, thế là có ngay một đĩa trái cây độc nhất một thứ: dừa nước. Thốt nốt thì ngoài việc cho vào ly sâm bổ lượng, bạn còn có thể thưởng thức món chè nấu từ thứ “mật đường” này. Nhưng đó chỉ là những sáng tạo thêm thôi chứ thật ra cách thưởng thức ngon nhất vẫn là mua dừa nước - thốt nốt ở những xe đẩy, mang về nhà ăn dần. Loại này phải ướp lạnh mới ngon. Thường thì người bán sẽ đặt dựng đứng khoảng nửa cây đá vào một thau to và ngâm thốt nốt - dừa nước vào để đảm bảo đủ lạnh. Nếu khách chần chừ, chưa biết ăn chúng ra sao, có để được lâu không thì người bán bao giờ cũng đon đả: cứ thử đi, thứ này bảo đảm ngon và mát lắm, quà thiên nhiên đấy. Và quả thật, chỉ có ăn vào mới cảm nhận được nó mát và ngọt đến thế nào. Dừa nước - thốt nốt cũng như nhiều loại trái cây khác, ăn trực tiếp là ngon nhất, không cần cầu kỳ chế biến. Và để ăn cho “đã”, bạn phải ăn đến cả buồng! Nhiều người thậm chí khi dừng lại cũng chỉ để tận mắt xem thứ trái lạ mà thôi vì đối với họ, nó đặc biệt lắm.

Thường thì khi bán ở vỉa hè, người ta chỉ tạt ngang, mua về chứ không thể ngồi ăn vì cứ theo sở thích, ai muốn dùng thế nào thì chế biến thế ấy, có thể thêm đường, cho đá, nấu chè tùy thích, người bán cũng chỉ bán cái cơm ngon ngọt mà thôi.

Thành phố có nhiều người bán dừa nước và thốt nốt dạo nhưng tập trung hơn cả là trên đường Xô Viết Nghệ Tĩnh, đoạn gần Hàng Xanh. Cứ đến mỗi trưa là người ta lại bày hàng ra, ít khi nào thấy buổi sáng. Nguồn cung cấp bây giờ không thiếu. Theo người bán, hễ cái gì ngon, ở quê hay tận nơi xa xôi nào người ta cũng tìm được. Loại này người dân quê quen quá nên ít ai bán, đem vào thành phố lại đắt hàng nườm nượp. Tuy vậy, ở quê bây giờ người ta cũng ý thức được giá trị kinh tế của thứ đặc sản này nên giờ nó cũng có giá hẳn, không còn rẻ rúng như trước đây.