Lễ “Tạ ơn cha mẹ” của người Gia Rai – Gia Lai
Những người con dân tộc Gia Rai sau khi lập gia đình, việc họ phấn đấu đầu tiên không phải xây được căn nhà cao to hay những chiếc xe đắt tiền… mà chính là chuẩn bị tài sản để làm lễ “Tạ ơn cha mẹ” mình trước dân làng và người thân quen.
Để tạ ơn công sinh dưỡng của cha mẹ, những cặp vợ chồng người Gia Rai sẽ cố gắng nuôi thật nhiều heo, gà để giết thịt.
Lễ cúng “Tạ ơn cha mẹ”, của người Gia Lai thường được tổ chức vào tiết nông nhàn, sau lễ mừng lúa mới. Đây là lễ của người con ruột đã có gia đình, có nhà riêng và làm ăn khấm khá. Sẽ tự nguyện thông báo với dòng tộc, bố mẹ về việc muốn tổ chức ngày lễ để tạ ơn cha mẹ đã sinh và nuôi dạy mình nên người.
Tùy vào điều kiện kinh tế của người con quyết định vật cúng, nếu giàu có thì mổ bò còn nếu không thì một con heo lớn, một con gà và một ghè rượu ngon. Mặc dù lễ Cúng “Tạ ơn cha mẹ” chỉ gói gọn trong từng gia đình, dòng tộc nhưng Lễ được tổ chức khá long trọng trong hai ngày. Ngày đầu tiên là dành cho phần lễ trong gia đình thân thuộc, còn ngày hôm sau mới mời bà con, anh em ở làng xa đến ăn uống chung vui.
Vào ngày đã được sự đồng ý của cha mẹ. Gia đình người con sẽ mang lễ vật đến, một ghè rượu ngon đặt giữa nhà và bắt đầu mổ gà và heo. Lấy tiết con vật cúng bôi lên ghè rượu, lấy một phần gan sống của các con vật đem xâu vào cây tre rồi cột trên miệng ghè để cúng ông bà tổ tiên và một phần đem ra ngoài sân cúng thần linh. Gà, thịt heo được nướng, xâu vào cây tre rồi cùng cột vào cây nơi buộc ghè rượu. Họ sẽ lấy một nhánh lá rừng nhúng vào trong ghè rượu cúng rồi phẩy rượu lên cha mẹ và con.
Tiếp theo cha mẹ và con sẽ lần lượt khấn vái thần linh, ông bà tổ tiên, mời họ về cùng hưởng và chứng kiến sự hiếu thuận của con cháu. Cảm ơn họ đã ban cho sự giàu có, no đủ, gia đình bình yên, hạnh phúc…
Sau đó chính tay người con sẽ làm các món ăn ngon dâng lên cha mẹ mình. Thông thường là làm theo khẩu vị mà cha mẹ mình thích ăn nhất. Gà sẽ được lóc xương nấu cháo; heo sẽ lấy phần thịt thăn đem nướng.
Sau khi đã chuẩn bị xong, người con mang đến dâng cho mẹ mình ăn trước và mời mẹ uống cang rượu cần đầu tiên rồi mới đến cha, đồng thời cũng nhắc lại thời thơ ấu đã được mẹ nuôi nấng, nhờ có dòng sữa mẹ nên mới lớn khôn và nhờ cha đã dạy dỗ, chở che nên được như hôm nay. Người mẹ, cha nhận lời và cũng cảm ơn con đã biết hiếu thuận, nhớ ơn sinh thành, cầu mong con sẽ không bị đau ốm và làm ăn ngày càng tốt hơn nữa.
Khi người mẹ nếm cang rượu cần, xem như đã nhận phần đền đáp của con mình. Rượu được chuyền tiếp tục cho cha rồi đến người con, thông thường con ruột sẽ uống trước rồi sau đó mới đến dâu hoặc rể. Sau đó là bà con thân thuộc và sau cùng mới bà con làng xóm. Cuộc vui kéo dài đến hết ngày hôm sau.
Lễ cúng “Tạ ơn cha mẹ” là một nét đẹp mang đậm tính truyền thống và giá trị nhân văn sâu sắc. Lễ đã để lại dấu ấn tốt đẹp cho mỗi người tham dự và có sức lan tỏa sâu rộng trong cộng đồng các dân tộc. Tạo nên sức mạnh đoàn kết của dòng tộc và cộng đồng làng phong tục tốt đẹp của người Gia Rai sẽ còn tồn tại, lưu truyền và phát huy mãi đến mai sau./.
