Lễ hội Hoa Ban – điểm hẹn mùa xuân giữa núi rừng Tây Bắc
Tháng Ba, khi tiết trời lạnh giá của mùa Đông dần tan đi, hơi thở ấm áp của mùa Xuân tràn ngập đất trời, cũng là lúc hoa ban nở rộ khoe sắc tô điểm vùng Tây Bắc. Đi dọc khắp núi rừng, qua những con đường dẫn vào thành phố Điện Biên hay những lối nhỏ tới những bản làng, ta đều có thể bắt gặp những hàng hoa ban đang nở rực, hòa mình giữa nắng trời. Các thảm hoa trắng lô xô trên các đỉnh núi, nối dài thành những “thác” ban chảy tràn từ đỉnh núi qua các vách đá, rừng cây xuống sát mặt đất, mềm như dải lụa trắng hững hờ vắt ngang triền núi mời gọi du khách gần xa…
Hoa Ban gắn liền với sự tích đầy bi thương, ngập tràn nước mắt trong câu chuyện cổ của đồng bào dân tộc Thái miền Tây Bắc. Chuyện kể rằng: Thuở xa xưa có người con gái Thái xinh đẹp tên là Ban, nàng đem lòng yêu chàng trai cùng bản nhưng cha mẹ ham giàu ép gả nàng cho con nhà phìa, nhà tạo. Buồn bã và đau khổ, nàng chạy vào rừng tìm người yêu đang đi săn trên núi cao, nàng cứ đi miên man trong rừng gọi khản cả tiếng nhưng không thấy người yêu đâu. Đến khi kiệt sức nàng gục xuống chết bên một tảng đá, lạ thay từ đó mọc lên một loài cây có hoa trắng muốt bung nở mỗi khi mùa xuân về, loài hoa đó được gọi tên là hoa Ban… Và cứ mỗi độ xuân về, khi nắng ấm bừng chiếu khắp dải núi rừng Tây Bắc, cũng là lúc hoa Ban nở rộ báo hiệu mùa xuân, mùa tình yêu, mùa lễ hội của con người và đất trời.
Hoa ban hẳn có lý khi được người Thái coi là một trong những loại hoa biểu trưng cho tình yêu. Cũng giống như món xôi ngũ sắc có màu tím biểu trưng cho sự thủy chung, màu đỏ được ví như tình yêu sắt son, say mê, lãng mạn… nhưng sắc trắng của ban không chỉ là sự thuần khiết, nó còn mang trong mình hình ảnh của tình yêu sáng trong, không vụ lợi, toan tính, thứ tình yêu đích thực được vun vén từ những rung động trái tim, những xúc cảm chân thật. Hoa ban cũng biểu tượng cho tình yêu thủy chung, vĩnh cửu. Dẫu tháng ba có gió Lào táp rát rạt, dẫu sương gió mỗi đêm mù mịt, ban cũng chỉ êm đềm tung lá khô xuống thảm cỏ, những cánh hoa vẫn lung linh trắng, tươi tắn lạ thường. Ấy phải chăng là tình yêu của người con gái Thái thuở nào, dẫu có bị rào cản, ngăn cấm đến thế nào vẫn không đổi khác.
Lễ hội hoa Ban hay còn gọi là lễ hội Xên Mường được người Thái ở Tây Bắc tổ chức vào dịp tháng 2 âm lịch, khi hoa ban bắt đầu nở trắng cả núi rừng Tây Bắc. Lễ hội thể hiện tấm lòng tôn kính tri ân của nhân dân tưởng nhớ công lao to lớn của các vị nhân thần tiền bối và cầu cho quốc thái, dân an, bản mường no ấm, quanh năm mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, gia đình hạnh phúc…
Lễ hội Hoa Ban thể hiện nét văn hóa tâm linh trong đời sống tinh thần của đồng bào dân tộc Thái với tâm nguyện thỉnh bái “Then” – vị thần tối cao trong hàng ngũ thánh thần theo quan niệm của người Thái; thỉnh bái “nàng Ban” – một nữ nhân vật huyền thoại biểu thị cho sự trinh trắng của người thiếu nữ Thái và tình yêu đôi lứa thuỷ chung; thỉnh bái ma trời, ma mường, ma núi, ma sông… phù hộ cho mưa thuận gió hoà, mùa màng tươi tốt, vạn vật đơm hoa, kết trái, cho lứa đôi hạnh phúc và phù hộ cho cuộc sống của dân bản luôn đầm ấm, yên vui.
Ngày nay, Lễ hội Hoa Ban được UBND tỉnh Điện Biên tổ chức thường niên vào mùa Hoa Ban nở, khai mạc tại thành phố Điện Biên Phủ vào thời điểm trung tuần tháng 3 hằng năm gắn với sự kiện mở màn Chiến dịch Điện Biên Phủ lịch sử “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”. Các hoạt động trong khuôn khổ được tổ chức sau lễ khai mạc kéo dài đến hết tháng 5 hàng năm. Lễ hội nhằm tôn vinh, bảo tồn, phát huy các loại hình di sản văn hóa dân tộc của tỉnh Điện Biên; gắn bảo tồn văn hóa với phát huy tiềm năng thế mạnh du lịch, phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Đồng thời, tôn vinh, quảng bá hình ảnh Hoa Ban nhằm đưa hình tượng Hoa Ban trở thành biểu trưng cho mảnh đất và con người Điện Biên nói riêng, Tây Bắc nói chung. Lễ hội Hoa Ban đã trở thành lễ hội chung của cộng đồng các dân tộc tỉnh Điện Biên, hội tụ đầy đủ các giá trị văn hóa tiêu biểu giàu bản sắc truyền thống, qua đó góp phần thiết thực cụ thể hóa các chủ trương, Nghị quyết của Đảng về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Điện Biên đáp ứng các yêu cầu phát triển bền vững đất nước.
Lễ hội Hoa Ban năm 2018 dự kiến được tổ chức từ tháng 3 - 5/2018, trọng điểm các hoạt động được tổ chức từ ngày 17 - 19/3/2018 tại Thành phố Điện Biên Phủ, tỉnh Điện Biên với nhiều hoạt động sôi nổi, nội dung phong phú, hấp dẫn. Trong đó, điểm nhấn quan trọng là đêm khai mạc Lễ hội Hoa ban năm 2018 với chương trình nghệ thuật đặc sắc “Hoa ban - Tình ca Ðiện Biên”.
Đến với Tây Bắc, về với Điện Biên vào mùa Ban nở, du khách sẽ cảm nhận được khung cảnh thiên nhiên hùng vĩ, nên thơ làm say đắm lòng người với màu trắng của hoa Ban đang phủ kín núi rừng./.
