Món ngon chinh phục tình yêu ẩm thực của mỗi thực khách trước tiên ở mùi vị. Chính vì thế, sự phối kết hợp sáng tạo, tinh tế các loại gia vị để cho “ra đời” những món ăn ngon mang mùi vị đặc trưng, hấp dẫn quả đúng là một nghệ thuật đặc biệt.
Trước kia, đời sống con người khó khăn, phải lo từng “miếng cơm manh áo” nên việc đáp ứng như cầu ăn ngon là điều không phải dễ. Nhưng ngày nay, người ta không chỉ ăn bằng miệng mà bằng cả… mũi. Không chỉ dừng lại ở việc ngon, bổ dưỡng mà còn phải thơm, dậy mùi. Việc ngửi và nếm thường kết hợp với nhau và tạo cảm giác ngon miệng.
Và, sự ra đời của những loại gia vị ít nhiều đã phần nào thỏa mãn nhu cầu thưởng thức ẩm thực của mỗi thực khách. Sự phong phú của các loại gia vị ấy như chiếc chìa khóa thành công của mỗi người đàu bếp. Mùi thơm trong nấu nướng như mùi phi thơm của hành, tỏi, mỡ rán, riềng ớt, hạt tiêu... vừa có tác dụng át mùi tanh, khêu gợi cảm giác thèm ăn và giúp cho món ăn thêm phần lôi cuốn.
Trong chế biến món ăn, nhằm tăng thêm phần hấp dẫn, thơm ngon và tạo mùii vị đặc trưng, bên cạnh gia vị, người ta còn thường dùng các loại rau gia vị, hay còn gọi là rau thơm như hành, hẹ, tía tô, thì là, rau mùi, lá lốt... Một tô cháo cá sẽ ngon hơn khi được cho thêm ít hành lá, rau ngò rí, rắc thêm bột tiêu hay vài miếng ớt. Món canh cải xanh nếu thiếu gừng sẽ kém phần thú vị. Hay mỗi chiếc bánh tôm, bánh xèo, bánh khoái mà thiếu rau tía tô, rau thơm, diếp cá thì sẽ không còn hấp dẫn ….
Hơn thế, không chỉ là nguyên liệu không thể thiếu cho mỗi bữa ăn, mang lại cảm giác ngon miệng, đậm đà hương vị mà nhiều loại gia vị chính là nguồn dược liệu quý giá, có vai trò hữu ích trong đời sống con người. Thật khó để phủ nhận vai trò của bát cháo kèm hành, tía tô trong việc giải cảm, tác dụng chữa đau nhức bằng lá lốt hay lợi ích của rau thì là khi chữa các bệnh về rối loạn tiêu hóa… Và cũng không mất quá nhiều thời gian để tìm thấy những loại rau gia vị ấy với sự bày bán trên thị trường, từ các cửa hàng nhỏ, các chợ cho đến những siêu thị lớn và quả thực công hiệu của chúng là rất lớn.
Nhưng đôi khi cảm giác về mùi vị lại mang tính chủ quan của con người. Có người thích và quen với mùi của gia vị này thì cho là mùi vị ấy thơm nhất, hợp với món ăn đó nhất. Còn với người khác thì có thể đó là sự kiêng kị. Nhiều người Việt Nam không chịu nổi mùi phó mát, mùi bơ nhưng lại thích mắm tôm và coi đó là thứ gia vị dậy mùi, thiếu nó thì các món ăn như thịt chó, bún đậu phụ sẽ mất đi một phần hương vị và sự thơm ngon. Nhưng đối với người nước ngoài thì đó lại là loại thực phẩm không thể đụng tới do mùi của nó. Hay như người Đức rất ghét thói quen ăn tỏi sống của người Nga. Còn thực khách phương Tây lại ưa thích vị chua - ngọt trong nhiều món xào nấu của người Trung Quốc. Đó là gia vị từ các sản phẩm của đậu tương lên men: hắc xì dầu, tàu vị yểu, lạp chí chương, muối, ớt, các thứ dấm, rượu…
Rau gia vị hay gia vị nói chung là nguyên liệu có mùi vị đặc biệt, được thêm vào trong khẩu phần ăn và giúp món ăn ngon hơn. “Kho tàng” gia vị của người Việt Nam vô cùng phong phú, bởi vậy mà các món ăn của xứ sở này đã thu hút và hấp dẫn được rất nhiều thực khách quốc tế, tạo nét riêng đặc trưng, độc đáo trong ẩm thực Việt.
