Chùa Ngâu - ngôi chùa ngàn tuổi
Thời Lê Trung hưng, chùa Ngâu rơi vào cảnh hoang tàn, đổ nát. Đến năm Cảnh Hưng thứ 23 (1762), chùa được một vị quốc lão triều Lê đứng ra hưng công, tu bổ lớn. Để tri ân công đức ấy, dân làng thờ ông và đặt tên chùa là Quốc Lão Hưng Long tự. Việc này được quan nghè Hàn lâm viện Hiệu thảo Nguyễn Mậu Đĩnh ghi lại trên tấm bia “Quốc Lão Hưng Long tự bi ký” lập năm Cảnh Hưng thứ 24 (1763) với nội dung đại ý: Thuở hàn vi, ông Nguyễn Du (Trịnh Du) thường qua lại đất Yên Ngưu. Sau khi hiển đạt, ông đã xin phần đất này lập thái ấp và đứng ra hưng công, kêu gọi nhân dân trong vùng đóng góp để mở mang, tu sửa lại chùa Ngâu. Năm 1763, ông mất khi chùa vừa hoàn thành. Nhân dân tôn ông và cha mẹ ông làm hậu Phật.
Đến thời kỳ kháng chiến chống Pháp - Mỹ, do nằm ở vị trí thuận lợi ven sông Tô Lịch, gần đường quốc lộ, lại là kho chứa vũ khí, đạn dược, đồng thời là nơi nuôi giấu cán bộ nên chùa Ngâu bị bom đạn phá hủy hoàn toàn và bỏ hoang trong thời gian dài. Năm 1995, chùa được đại trùng tu.
Tuy gần như được xây mới nhưng chùa Ngâu vẫn mang nét cổ kính, tôn nghiêm. Chùa có quy mô vừa phải, ẩn mình dưới tán cổ thụ xanh tốt; gồm các hạng mục: Tam bảo, nhà thờ Tổ, phủ Đế Đô Hưng Quốc, tam quan... Tam quan chùa được xây bằng đá xanh. Bên phải là cây muỗm hàng trăm trăm tuổi và một giếng tròn to giáp với sân trước phủ Đế Đô. Tiền đường phủ gồm 5 gian 2 chái, được xây hai tầng kiểu chồng diêm. Hậu đường nằm ở sân sau, đầu hồi có lối thông sang chùa.
Tam bảo chùa được xây trên nền cao. Trước thềm là pho tượng Bồ tát Quan âm Nam Hải. Tiền đường gồm 5 gian 2 chái với 3 lầu nhô lên 2 tầng theo kiểu chồng diêm, liên kết liền với trung đường 7 gian và thượng điện 3 gian theo hình chữ “tam”. Xung quanh sân sau thượng điện là nhà khách, nhà Tổ và nhà tăng.
Tại chùa Ngâu hiện còn nhiều di vật cổ, trong đó nổi bật là quả chuông đồng đúc năm Cảnh Thịnh thứ 7 (1799), cao 124cm, đường kính miệng rộng 60cm; quai được trang trí hình đôi rồng đuôi xoắn, thân đề bốn chữ “Hưng Long tự chung”.
Với những giá trị nổi bật, chùa Ngâu đã được xếp hạng Di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia năm 1995.
Quỳnh Ngọc
