Đến đất quế nghe huyền tích voi thần
Voi thần bảo vệ dân làng
Người dân địa phương tin rằng đàn voi thần giữ bình yên xóm làng.
Ở vào tuổi xưa nay hiếm, ông Triệu Xuân Tiến là một trong những cao niên của thôn Bản Lắp, xã Nậm Đét. Khuôn mặt ngăm đen vì nắng gió, đôi tay thô ráp, khóe mắt hằn sâu những vết chân chim, với những câu chuyện xưa cũ về làng thì ông Tiến như một “kho sử sống”. Đứng giữa bao la núi đồi nhìn ra bốn hướng là những rừng quế xanh thẫm, chúng tôi không khỏi cảm thán về sự trù phú, thanh bình của làng quê. Già làng Tiến nheo mắt nhìn lên bầu trời xanh thẳm: “Tất cả là nhờ voi thần bảo vệ, nên người dân Bản Lắp mới giữ được đất yên và phát triển như ngày nay”. Câu nói gợi bao tò mò về sự huyền bí, đoàn chúng tôi theo ông Tiến và những người dân Bản Lắp ngược dốc “gặp” voi thần.
Bản Lắp có thế núi tiếp núi tựa nấc thang lên đỉnh trời. Đi đến những nấc thang gần như cuối cùng, khi mà chỉ vượt sang bên kia sẽ là con dốc thẳng đứng kéo tuột xuống thung lũng, chúng tôi dừng lại bởi khoảng không gian mênh mang, khoáng đạt, trước mắt là những khối đá lớn, nhỏ tựa như đàn voi ở ngay bên đường. Già Tiến đi phía sau giới thiệu: “Đây chính là đàn voi thần của dân Bản Lắp đó nhà báo ạ”.
Tích xưa kể lại, hàng trăm năm trước, thôn Bản Lắp vốn là vùng “thâm sơn” không bóng người, chỉ có thú dữ. Vào những năm 1800, hai anh em dòng họ Vũ là Vũ Văn Uyên và Vũ Văn Mật (Hải Dương) lên động Ngọc Uyển xây dựng căn cứ quân sự tại Bắc Hà. Vì thấy tù trưởng Đại Đồng tàn ác, ngược đãi dân lành, giặc giã cướp bóc triền miên, anh em họ Vũ đã đứng lên tập hợp người dân địa phương, chiêu mộ binh sỹ, liên kết với các tù trưởng ngược theo triền sông Hồng và sông Chảy dẹp loạn cho dân, giúp nhà Lê chống giặc ngoại xâm lấn biên ải. Tương truyền, quân nhà trời đã giả làm dân thường cưỡi voi thần đầu quân giúp dân. Sau khi bắt hết đám tàn quân của giặc từ Bắc Hà tháo chạy về hạ huyện, xuống tới dốc Trung Đô, đàn voi rẽ trái ngược về hướng thôn Bản Lắp ngày nay rồi quân, tướng nhà trời đều bay lên trời, chỉ có đàn voi ở lại hóa đá theo hướng ngước lên như để tạ ơn. Tích xưa còn kể, bước chân voi đi đến đâu là núi cao, đèo dốc lún sâu đến đó, nên vùng đất dù ở thế núi cao nhưng lại thoai thoải, rất thuận tiện cho người dân canh tác. Cũng không rõ thực hư câu chuyện quân nhà trời rồi đàn voi thần hóa đá ra sao, nhưng ngắm đàn voi đá mới thấy tạo hóa thật khéo vuông tròn khi tạc nên cả một đàn voi từ những phiến đá khổng lồ. Con đầu đàn còn có kích cỡ và chi tiết mô phỏng các bộ phận của voi chính xác đến trăm phần trăm. Từ ngày có đàn voi thần ngự trên đỉnh núi, đất rừng yên ổn, người dân đến quần cư quanh núi ngày càng nhiều, cuộc sống ấm no, phát triển.
“Nhờ đất yên nên quế đẹp”
Bản Lắp thật giàu có. Là thôn vùng cao, 100% đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống, cả thôn có 140 hộ dân thì 100 hộ khá, giàu với nguồn thu cả trăm triệu đồng mỗi năm. Anh Bàn Quang Tiến, Bí thư Chi bộ thôn Bản Lắp hồ hởi: Ngoài 460 ha đất rừng tự nhiên, Bản Lắp có đến 800 ha rừng sản xuất chủ yếu trồng quế. Tỷ lệ quế cho thu hoạch từ 8 đến 15 năm tuổi là 600 ha…
Bản Lắp không chỉ trù phú mà rất bình yên, tình trạng bóc trộm vỏ quế không xảy ra như ở một số địa phương khác. Cùng với huyền tích voi thần bảo vệ đất làng, người dân Bản Lắp luôn thi đua xây dựng đời sống mới ở khu dân cư, thực hiện tốt phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc. Những dòng họ tự quản như dòng họ Đặng, họ Bàn, họ Triệu được thành lập đã giúp giữ gìn an ninh trật tự tại thôn.
Cũng nhờ thôn xóm bình yên, người dân Bản Lắp yên tâm bám đất, bám làng, phát triển kinh tế. Không phải đến tận bây giờ khi nổi tiếng với địa danh “đất quế”, mà vài chục năm trước, Bản Lắp đã được biết đến là vùng nuôi trâu (những năm 1990), vùng trồng sắn cao sản (những năm 1992 - 1993), vùng trồng mía (những năm 2000).
Khoảng 20 năm trở lại đây, Bản Lắp “thay da, đổi thịt” nhờ quế. Từ vài nghìn cây trồng thử nghiệm cách đây gần 40 năm, đến niềm vui thu lứa đầu tiên, giờ cây quế đã phủ kín các núi đồi, nhà ít vài, ba ha, nhà nhiều có đến 20 ha. Cả thôn có gần 60 hộ có từ 6 ha - 7 ha quế trở lên. Nhiều hộ gia đình trở thành triệu phú, tỷ phú, như hộ ông Triệu Tiến Thanh, Đặng A Tiến, Triệu A Sơn, Triệu Long Minh, Bàn Văn Tiến…
Dựng xây cuộc sống ấm no
Thôn Bản Lắp ngày càng khang trang.
Tiếng lành đồn xa, cùng với những dòng họ đã ở đây nhiều đời, không ít gia đình từ nơi khác cũng về đây quần cư, phát triển. Ông Triệu Tiến Thanh năm nay đã hơn 70 tuổi, có quá nửa đời người gắn bó với Bản Lắp. Trước đây, nhà ông Thanh ở Nậm Mòn, ngay gần thị trấn Bắc Hà. Những năm 50 gặp họa thổ phỉ, bố ông bị thổ phỉ giết chết. Gia đình ông phải bỏ quê xa xứ. Nghe nói Bản Lắp yên bình, phì nhiêu, ông Thanh tìm đến an cư. Thời trẻ sôi nổi với sự hiểu biết và nhanh nhẹn, ông Thanh được cử làm kế toán của Hợp tác xã Bản Lắp. Ông cũng là một trong những hộ dân trồng quế đầu tiên của thôn và thành công với loại cây này. Hiện, ông đã sở hữu 20 ha quế trị giá hơn chục tỷ đồng cùng cơ ngơi khang trang. Ông Thanh xúc động: Gia đình tôi luôn biết ơn vùng đất này. Không chỉ cưu mang chúng tôi trong hoạn nạn, nơi đây còn cho chúng tôi cuộc sống sung túc, đủ đầy mà trước đây trong mơ tôi cũng không nghĩ tới”.
Quả thật là “đất lành chim đậu”, cũng giống như gia đình ông Triệu Tiến Thanh, gia đình anh Hoàng Văn Thanh vốn là người xã Phong Niên (Bảo Thắng) cũng chọn Bản Lắp làm nơi an cư. Năm 1999, anh Thanh nên duyên vợ chồng với cô gái Bản Lắp. Nhận thấy mảnh đất tốt, bố mẹ anh Thanh và em trai cũng lên mua đất, dựng nhà phát triển sản xuất, lấy đất khách làm quê hương thứ hai. Không chỉ trồng quế, gia đình anh Thanh còn mở các dịch vụ xay xát, bán hàng, làm mộc… Mới đây, anh Thanh còn tham gia mô hình “Nuôi lợn bản địa an toàn dịch bệnh dựa vào quản lý cộng đồng hiệu quả bền vững” của Trung tâm Khuyến nông và Dịch vụ nông nghiệp tỉnh. Anh Thanh tâm sự: Nơi đây an ninh tốt, bà con làng xóm sống ôn hòa, nên dù là người nơi khác đến đây an cư cũng rất yên tâm.
Phấn khởi trước sự phát triển của quê hương, anh Đặng Xuân Phương, Chủ tịch UBND xã Nậm Đét cho biết: Bản Lắp là một trong những thôn, bản điển hình của xã về mọi mặt, từ xây dựng đời sống mới ở khu dân cư, xây dựng nông thôn mới đến phát triển kinh tế, người dân luôn gương mẫu, đi đầu trong mọi hoạt động và đạt được nhiều kết quả nổi bật. Bản Lắp là điển hình để các thôn khác học tập, làm theo.
Tô Dung - Kim Thoa
