Điện Biên: Giữ hồn truyền thống nghề đan mây tre

Tạo sinh kế từ đan mây, tre

Đan mây, tre là nghề thủ công truyền thống gắn bó lâu đời với đời sống người dân, vừa phục vụ nhu cầu sinh hoạt, vừa mang lại nguồn thu nhập ổn định cho nhiều hộ gia đình. Ở các xã như: Nà Tấu, Mường Ảng, Na Sang, Mường Chà… hầu hết người cao niên, thậm chí người trẻ cũng biết đan lát. Tre, nứa, vầu, mây là những vật liệu quen thuộc của núi rừng qua đôi tay khéo léo của người dân trở thành các vật dụng thân thiết trong đời sống hàng ngày. Có khi là chiếc giỏ đựng lúa, cái nia sảy thóc, rổ, rá, khay…

Từ nguyên liệu thân thiện là mây, tre... đồng bào dân tộc Thái đã tạo ra những sản phẩm tinh xảo, đẹp mắt, mang lại giá trị kinh tế.

Với gần 50 năm gắn bó với việc đan mây tre, ông Quàng Văn Hặc, bản Nà Tấu, xã Nà Tấu vẫn đều đặn đan lát mỗi ngày, giữ nghề truyền thống. Trong mắt ánh lên niềm tự hào khi nhắc đến nghề mà cả cuộc đời ông gắn bó, ông kể: “Ngày xưa, nghề đan lát là kế sinh nhai của cả bản. Thanh niên thì đi rừng lấy mây, người già và phụ nữ ở nhà đan. Nhờ nghề này mà nhiều gia đình trong bản có cái ăn, cái mặc...”.

Theo ông Hặc, trước đây, sản phẩm chủ yếu phục vụ đời sống hàng ngày, giá trị kinh tế chưa cao. Vài năm gần đây, khi xu hướng sử dụng đồ thân thiện môi trường lan rộng, sản phẩm mây tre đan đã tìm được chỗ đứng mới. Nhiều tổ hợp tác, cơ sở sản xuất được hình thành, liên kết với doanh nghiệp trong và ngoài tỉnh đưa sản phẩm ra thị trường.

Tại xã Na Sang, nghề đan mây tre đang được duy trì và phát triển. Toàn xã hiện có hàng chục hộ theo nghề, tập trung ở các bản như: Co Đứa, Na Sang 1, Na Sang 2. Bà Lò Thị Đon, bản Co Đứa, chia sẻ: “Là sản phẩm thủ công nên được khách ưa thích vì bền, đẹp, lại thân thiện với môi trường. Bởi vậy giờ có người thu mua tận nơi, sản phẩm làm ra tiêu thụ đều. Có tháng tôi bán được vài chục chiếc mẹt, giỏ, khay. Nhiều hộ trong bản cũng theo nghề, vừa có việc làm lúc nông nhàn vừa có thêm thu nhập. Nghề này giờ không lo ế hàng như trước nữa...”.

Nhờ mở rộng đầu ra, đến nay, nhiều gia đình vẫn duy trì được nghề và có thêm thu nhập ổn định. Trung bình mỗi tháng, các hộ làm nghề có thể thu về từ vài trăm nghìn đến vài triệu đồng, tùy theo số lượng và loại sản phẩm. Giá sản phẩm tùy loại, dao động từ 10.000 đồng đến 400.000 đồng. Tuy nhiên, có sản phẩm đặc biệt hơn như mâm ăn cơm bằng mây được bán với giá 1,2 - 1,5 triệu đồng.

Gìn giữ và phát huy bản sắc

Với những giá trị văn hóa, kinh tế và xã hội mà nghề đan mây tre mang lại, tháng 6/2025, kỹ thuật đan mây, tre của người Thái tỉnh Điện Biên đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia theo Quyết định số 1659/QĐ-BVHTTDL ngày 3/6/2025.

Ngày 9/10 vừa qua, tại UBND xã Nà Tấu, thừa ủy quyền của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, lãnh đạo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã trao Bằng công nhận di sản văn hóa phi vật thể quốc gia “Kỹ thuật đan mây, tre của người Thái tỉnh Điện Biên” cho đại diện chính quyền và nhân dân 31 xã, phường. Đây là niềm vinh dự, tự hào của đồng bào người Thái, đồng thời khẳng định giá trị của nghề truyền thống, bản sắc văn hóa dân tộc giữa dòng chảy hiện đại.

Đại diện lãnh đạo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch trao chứng nhận di sản văn hoá phi vật thể cho kỹ thuật đan mây, tre.

Sau khi được vinh danh là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, nghề đan mây tre của đồng bào dân tộc Thái Điện Biên như được tiếp thêm luồng sinh khí mới. Nhiều hộ dân, nghệ nhân không những phấn khởi, tự hào mà còn tích cực duy trì, sáng tạo trong sản xuất.

Bày tỏ niềm vui trong sự kiện đặc biệt, ông Quàng Văn Hặc, bản Nà Tấu, xã Nà Tấu chia sẻ: “Được Nhà nước công nhận là di sản, chúng tôi càng có thêm động lực để giữ nghề. Mong muốn lớn nhất của bà con là có đầu ra ổn định, lớp trẻ học nghề để kỹ thuật đan mây tre không bị mai một mà sống cùng đời sống mới của người dân...”.

Với niềm tự hào sau khi kỹ thuật đan mây, tre được công nhận di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, hiện cấp ủy, chính quyền các xã đang định hướng người dân đầu tư thời gian, công sức để tạo ra những sản phẩm tinh xảo hơn, kết hợp các mẫu mã hiện đại với hoa văn truyền thống, biến những sản phẩm quen thuộc thành quà lưu niệm đặc trưng của vùng đất Điện Biên. Từ đó, giúp nghề đan mây tre hướng tới thị trường du lịch, mở rộng đầu ra cho sản phẩm và tạo thêm sinh kế bền vững cho người dân.

Kỹ thuật đan mây tre giờ đây đã trở thành niềm tự hào của đồng bào dân tộc Thái Điện Biên.

Ông Trần Quang Trung, Chủ tịch UBND xã Nà Tấu nhấn mạnh: “Nghề đan mây tre mang lại thu nhập cho người dân và góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc Thái. Sau khi được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, xã sẽ phối hợp với các cơ quan chuyên môn mở lớp truyền dạy, hỗ trợ quảng bá sản phẩm, khuyến khích người dân phát triển nghề gắn với du lịch cộng đồng. Mục tiêu là để mây tre đan thực sự trở thành sản phẩm đặc trưng của địa phương...”.

Quang Long