Độc đáo món cá suối Tấc Phù Yên, Sơn La
Mường Tấc, Phù Yên (Sơn La) không chỉ là vùng đất có cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp, xứ sở của những câu Đang, câu Ví trữ tình, mà còn được biết đến là nơi có nhiều món ăn mang đậm hương vị núi rừng, được nhiều du khách đặc biệt ưa thích. Nổi bật là món cá suối Tấc, tiếng Thái gọi là “Pa nặm Tấc”.
Suối Tấc là con suối lớn nhất vùng Mường Tấc - Phù Yên, trải dài qua địa phận nhiều xã, từ Huy Thượng, Huy Tân, Quang Huy, tới Tường Phù, Gia Phù, Tường Thượng… trước khi đổ ra sông Đà.
Dòng suối Tấc từ lâu vẫn được ví như dải lụa mềm uốn lượn giữa cánh đồng Mường Tấc, nổi tiếng với câu ca “Cơm mường Va, cá suối Tấc”. Con suối trong xanh hiền hòa này không chỉ đi vào thơ ca, mà còn gắn liền với cuộc sống, sinh hoạt từ bao đời của mỗi người dân nơi đây.
Ông Đinh Văn Mờ, hơn 70 tuổi, ở bản Úm, xã Huy Thượng, huyện Phù Yên cho biết: "Ngày xưa lúc còn nhỏ tôi hay ra suối Tấc bắt cá cùng bố mình, lúc nào cũng bắt được rất nhiều cá. Sau này lớn lên, đến lúc trưởng thành, hôm nào mưa lũ thì rất vó ra cất. Có hôm đi một lúc thôi cũng được 2 đến 3kg cá".
Suối Tấc là nơi trú ngụ của rất nhiều loại cá, như cá Pa Chát (có hình dáng khá giống cá giếc ở đồng bằng); cá Pa Đo (có thân mình đen, dài, mồm cá nằm ở phía dưới); cá Pa Canh (thân hình thuôn đều, rất đẹp, sau mang có màu xanh, các vây dưới màu hồng nhạt); hay cá Pa Khính (có 1 sọc vẩy đen chạy dài từ đầu đến đuôi)…
Tuy nhiên, điều đặc biệt là các loại cá này dường như không được biết đến với tên riêng, mà thường chỉ được gọi tên chung là cá suối Tấc. Những con cá suối Tấc thường tròn lẳn, miệng tròn vo, có con nhỏ như ngón tay út, con to cũng chỉ nhỉnh hơn 2 ngón tay.
Cá suối Tấc thường được chế biến thành nhiều món, phổ biến nhất là cá xôi, cá nướng, cá chiên, pịa cá…
Với món cá xôi, khi chế biến, người ta sẽ làm sạch cá, mổ cá để vứt bỏ mật và ruột, sau đó nhồi các gia vị như mắc khén, rau thơm, lá húng, củ sả, gừng, ớt, bột canh, mì chính…vào bụng cá, rồi gói lá chuối cho vào đồ xôi; cũng có khi người ta ướp các gia vị xong rồi thêm một chút bột gạo, một chút hoa chuối thái nhỏ, rồi gói cá lại bằng một lớp lá chuối đem xôi, hoặc nướng trong tro bếp củi nóng khoảng 50 phút thì cá chín.
Với món cá suối Tấc chiên, khi cá chín thường có mùi thơm lừng, cả thịt và sương cá đều giòn tan; khi ăn có vị bùi bùi, thịt ngọt, ngậy và săn…
Chị Nguyễn Thị Hồng Phương, một du khách từ Hà Nội chia sẻ cảm nhận khi được thưởng thức món ăn từ cá suối Tấc: "Tôi thực sự ấn tượng khi được thưởng thức món cá suối Tấc ở Phù Yên. Nó có vị rất thơm ngon, ngậy và ngọt thịt…Đặc biệt ăn các món cá suối Tấc với xôi nếp và chấm với chẩm chéo của đồng bào Thái thì thật sự không thể chê vào đâu được."
Cá suối Tấc hiện không còn nhiều, bởi nguồn nước trên dòng suối Tấc không còn dồi dào như trước.
Để lưu giữ nguồn cá trên suối này, cũng như lưu giữ, phát huy món ẩm thực truyền thống mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc từ cá suối Tấc, ngành văn hóa huyện Phù Yên đang triển khai nhiều giải pháp thiết thực.
Bà Đinh Thị Ngân, Trưởng phòng Văn hóa huyện Phù Yên cho biết: "Chúng tôi thường xuyên tuyên truyền vận động nhân dân là bà con có thể bắt cá bằng nhiều hình thức, như đánh lưới, đi xúc bằng cái xúc, hoặc đi câu… Tuy nhiên, bà con không nên bắt cá bằng kích điện, hoặc duốc cá bằng các lá độc, vì như thế gây ô nhiễm nguồn nước, hai là làm như thế sẽ ảnh hưởng đến nguồn sinh trưởng, phát triển của cá suối Tấc, về lâu dài nguồn cá ở đây sẽ bị cạn kiệt."
Đến bất cứ nhà hàng nào ở Phù Yên, hay tỉnh Sơn La, du khách cũng có thể gọi cho mình món cá suối Tấc. Để rồi, bạn sẽ không thể quên sau khi đã một lần được thưởng thức món ẩm thực đặc sắc này./
