''Ðịa chỉ đỏ'' giáo dục, lan tỏa giá trị cao đẹp về lòng yêu nước

Khách tham quan “Nhà lưu niệm Bác Hồ” tại phường Phú Thượng, quận Tây Hồ, Hà Nội.

Những năm tháng không quên

Phó Bí thư Quận ủy, Chủ tịch UBND quận Tây Hồ Nguyễn Đình Khuyến cho biết, những năm trước Cách mạng Tháng Tám, làng Phú Gia và Phú Xá (nay thuộc quận Tây Hồ, Hà Nội) là một trong những cơ sở cách mạng đặc biệt quan trọng. Nơi đây đã nuôi dưỡng và bảo vệ an toàn cho nhiều đồng chí cán bộ lãnh đạo cao cấp của Đảng như Trường Chinh, Hoàng Văn Thụ, Lê Đức Thọ, Hoàng Tùng... Cũng tại đây, Trung ương Đảng đã tin tưởng đặt cơ sở in Báo Cờ giải phóng, Trạm liên lạc với các cơ sở của Xứ ủy, Tỉnh ủy trong cả nước. Bến đò Xù, Phú Xá, là đầu mối giao thông quan trọng nối liền hai vùng Bắc, Nam sông Hồng trong An Toàn Khu (ATK) của Trung ương Đảng.

Với truyền thống yêu nước và tinh thần cách mạng, hàng trăm người dân địa phương nơi đây luôn sẵn sàng tình nguyện tham gia chở đò và bảo đảm bí mật, an toàn tuyệt đối cho nhiều cán bộ lãnh đạo cao cấp của Đảng trong quá trình di chuyển để hoạt động cách mạng qua khu vực sông Hồng. Làng Phú Gia và Phú Xá cũng là nơi có phong trào cách mạng phát triển mạnh mẽ, nhất là sau ngày Nhật đảo chính Pháp. Nhiều lần quần chúng tham dự mít tinh ở bãi giữa sông Hồng để nghe đồng chí Lê Đức Thọ và đồng chí Hoàng Tùng nói chuyện. Đây cũng là nơi mà tổ chức Việt Minh phát triển đội tự vệ bí mật, luyện tập quân sự, lấy súng đạn trong các trại lính của Pháp để vũ trang cho các cơ sở cách mạng.

Chiều ngày 23-8-1945, khi Chủ tịch Hồ Chí Minh từ Chiến khu Việt Bắc về Hà Nội qua Bến đò Xù, Phú Xá. Người đã đến gia đình cụ Nguyễn Thị An tại làng Phú Gia để dừng chân nghỉ ngơi và làm việc. Đây cũng chính là nơi Người đã trực tiếp làm việc với các đồng chí Trường Chinh, Võ Nguyên Giáp, Trần Đăng Ninh về kết quả của cuộc Tổng khởi nghĩa trong cả nước, tiến tới việc chuẩn bị soạn thảo bản Tuyên ngôn độc lập.

Theo lời kể của ông Công Ngọc Kha (tức Trần Lộc, con cụ Nguyễn Thị An), cán bộ Việt Minh thời bấy giờ, tối ngày 23-8-1945, khi ông Kha đang cùng một số đồng chí trong Ủy ban nhân dân lâm thời xã Phú Gia dự họp thì được thông báo nay nhà có các đồng chí ở chiến khu về.

Tối hôm ấy, ông Kha được đồng chí Khánh, tức Hoàng Tùng, giao nhiệm vụ vừa phục vụ và bảo vệ đồng chí thượng cấp, vừa lo bảo vệ ở vòng ngoài. Khi có dịp quan sát kỹ, ông Kha nhìn thấy người đang ngồi làm việc ở chiếc bàn nhỏ đặt giữa nhà là ông cụ đã có tuổi, mặc bộ quần áo chàm, chân đi đôi giày vải của người dân tộc thiểu số, nom có vẻ gày yếu dường như vừa trải qua trận ốm, nhưng có đôi mắt rất sáng, phong thái nhanh nhẹn.

Ông Kha đoán đây là đồng chí thượng cấp. Đồng chí đang chăm chú ghi chép điều gì đó vào cuốn sổ tay nhỏ. Những người còn lại ngồi trên chiếc giường bên phải thì trẻ hơn. Họ vô cùng trật tự và tôn kính đồng chí thượng cấp. Trên chiếc sập gỗ đặt sau bàn mà đồng chí thượng cấp ngồi làm việc, ông Kha thấy có chiếc mũ lá, một túi công tác nhỏ và chiếc gậy dựa bên cạnh sập. Thời gian ở tại đây, đồng chí ấy mải miết làm việc từ sớm đến khuya, không mấy lúc nghỉ tay, ngoài lúc ngồi nghe các đồng chí từ Hà Nội về báo cáo tình hình.

Chiều 25-8, trước khi rời đi, đồng chí thượng cấp vẫn nhắn mời mọi người trong gia đình để đồng chí gặp mặt, thân mật cảm ơn về sự giúp đỡ của gia đình và hẹn có dịp sẽ về thăm lại. Ngày 2-9-1945, khi tham dự cuộc mít tinh lịch sử ở Quảng trường Ba Đình, ông Kha cùng người nhà mới biết đồng chí thượng cấp đã về Phú Gia và ở trong gia đình mình chính là đồng chí Nguyễn Ái Quốc - Bác Hồ kính yêu...

Đến ngày 24-11-1946, gia đình của cụ An và người dân làng Phú Gia, Phú Xá, một lần nữa được vinh dự đón Người quay trở lại thăm. Từ đó đến nay, ngôi nhà của gia đình cụ Nguyễn Thị An được coi là một “bảo tàng ký ức”, nơi lưu giữ những kỷ niệm quý báu, những hiện vật cùng nhiều tài liệu, hình ảnh vô giá liên quan đến Người.

Nhân lên những giá trị cao đẹp

Được xây dựng năm 1929, tới nay ngôi nhà vẫn được gia đình cụ Nguyễn Thị An (nay là nhà số 6, ngõ 319, đường An Dương Vương, phường Phú Thượng) và nhân dân làng Phú Thượng bảo tồn vẹn nguyên trong khuôn viên rộng 187,6m2 với 14 di vật, hiện vật cùng nhiều tài liệu, hình ảnh liên quan tới sự kiện Chủ tịch Hồ Chí Minh lưu lại tại đây. Đó là bộ tràng kỷ nơi Bác Hồ từng ngồi làm việc; chiếc sập gỗ Bác đã nằm nghỉ ngơi; chiếc máy chữ, va ly mây được Người mang về từ Chiến khu Việt Bắc; bể nước, chiếc gương, chậu rửa mặt bằng đồng mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã sử dụng... Hai buồng nhỏ ở hai đầu nhà là nơi trưng bày nhiều bức ảnh các cán bộ cách mạng đã ở ngôi nhà này để hoạt động cách mạng trong cuộc kháng chiến chống Pháp; ảnh của các lãnh đạo Đảng, Nhà nước đã tới thăm gia đình.

Hiện ngôi nhà đang được gia đình ông Công Ngọc Dũng, cháu nội cụ Nguyễn Thị An trông nom. Đến thăm ngôi nhà của gia đình cụ Nguyễn Thị An tại phường Phú Thượng, có thể dễ dàng cảm nhận không gian yên bình của một ngôi làng trong phố. Bước qua cánh cổng gỗ nhỏ là khoảng sân gạch đỏ dẫn đến gian nhà lợp ngói được xây kiểu ba gian hai chái. Phía trước nhà là bốn chữ Hán “Minh nguyệt thanh phong” (“Trăng thanh gió mát”). Hai bên có hai dòng chữ nhỏ “Tứ niên Bảo Đại - Tôn tạo đông thành” (nhà xây năm thứ tư thời vua Bảo Đại, khánh thành vào mùa đông).

Khi đến thăm di tích lịch sử đặc biệt này, du khách không chỉ được ngắm nhìn những kỷ vật đáng quý, mà còn được nghe những câu chuyện đầy cảm động về Bác Hồ qua lời kể của ông Công Ngọc Dũng. Ngôi nhà được công nhận là “Nhà lưu niệm Bác Hồ” và chính thức mở cửa đón khách tham quan từ năm 1996. Năm 2019, ngôi nhà được công nhận là Di tích lịch sử cấp thành phố. Mới đây, trong không khí những ngày mùa thu lịch sử kỷ niệm 77 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2-9, quận Tây Hồ vinh dự đón nhận Bằng xếp hạng Di tích quốc gia Địa điểm lưu niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh ở và làm việc tại nhà cụ Nguyễn Thị An.

Ông Công Ngọc Dũng chia sẻ: Những năm gần đây, nhà cụ Nguyễn Thị An đón hàng nghìn khách tham quan mỗi năm, nhất là vào những ngày lễ trọng đại của đất nước. Nhiều trường học đã đưa học sinh tới đây nhằm lan tỏa sâu rộng tinh thần yêu nước, ý nghĩa lịch sử của cuộc Cách mạng Tháng Tám và ngày Quốc khánh 2-9.

Chủ tịch UBND quận Tây Hồ Nguyễn Đình Khuyến cho biết, Đảng bộ, chính quyền, nhân dân quận Tây Hồ, nhân dân phường Phú Thượng đang tiếp tục hoàn thiện hồ sơ tu bổ, tôn tạo di tích lịch sử Địa điểm lưu niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh ở và làm việc; di tích lịch sử nhà Bà Hai Vẽ, bến đò Xù... để lưu giữ, phát huy giá trị các di tích và hiện vật quý... Đây chính là những “địa chỉ đỏ” góp phần truyền cho thế hệ trẻ lòng yêu nước, ý chí tự lực tự cường, tinh thần đoàn kết, lòng nhân ái, sự tinh tế trong ứng xử, giản dị trong lối sống, xây dựng người Hà Nội thanh lịch - văn minh...

Bài và ảnh: Hoàng Lan