Kỳ bí hang Cát Đùn ở xã Đồng Tâm - Hòa Bình

Hang Cát Đùn nằm ngay chân núi, ẩn mình trong rừng cây rậm rạp với những thân cây cao, to. Phía trước cửa hang là dòng suối cạn, con suối cạn này chạy men theo chân dãy núi Thung Chén. Dòng suối chỉ có nước vào mùa mưa. Ngay đoạn suối trước cửa hang, dưới lòng suối là cát vàng dày kín. Cát đổ ra tạo thành những bãi cát to, ước hàng trăm mét khối, nhưng không bao giờ vượt quá 25 m chiều dài và 15 m chiều rộng. Bà Bùi Thị Thuận, thôn Đồng Làng, xã Đồng Tâm cho biết: Không biết từ bao giờ, người dân trong xã, trong huyện cũng như nhân dân quanh vùng còn truyền lại câu phương ngữ: "Tháng 8 xây ra, tháng 3 xây vào”, hay “Tháng 8 đùn ra, tháng 3 đùn vào”. Tức là cứ vào tháng 8 (âm lịch) hàng năm thì cát trong hang lại đùn ra ngoài cửa hang, vào tháng 3 (âm lịch) năm sau, phần lớn những khối cát đó lại đùn một phần trở lại hang và tiêu mất. Cũng theo kinh nghiệm đúc kết của các cụ cao niên trong vùng truyền lại, nếu năm nào cát đùn ra trước cửa hang tạo thành từng những đụn to, cát vàng, sạch giống như hình “đống rơm” thì năm đó người dân lao động sẽ có một mùa bội thu; nếu năm nào cát đùn ra có nhiều đống nhỏ, màu đen thì sẽ xảy ra dịch bệnh; năm nào cát đùn ra thành từng dải cát dài, nhìn giống như “bờ đê chắn sóng” hoặc giống hình “đê vỡ” thì năm đó mưa to, lũ lụt...

Hang Cát Đùn có 2 cửa, cửa thứ nhất quay hướng Tây Nam, nằm sát chân núi, cửa rộng từ 4 - 5 m. Đây là cửa cát trong hang đùn ra, thu vào. Cửa thứ 2 quay hướng Tây, cách cửa thứ nhất khoảng 30 m về phía Tây Bắc, nằm cao hơn chân núi khoảng 8 m. Hang có độ dài khoảng 250 m, chiều rộng từ 3 - 15 m, vòm cao từ 2 - 20 m. Lòng hang như một dòng suối, xuôi thoai thoải theo hướng Đông. Hang được chia làm 4 khoang, mỗi khoang lại có vô số những khối nhũ đá, măng đá kích cỡ to nhỏ khác nhau chen chúc rủ xuống. Bên vách hang các dải nhũ to, nhỏ mang hình cây bóng lá, phía trên vòm trần lồi lõm có lác đác nhũ, các cụm nhũ buông xuống không đồng đều so le lệch góc. Đặc biệt, ở trong lòng các khoang đều có những hồ nước nhỏ, trong đó hồ nước ở khoang thứ 4 có diện tích khá rộng, mực nước sâu không nhìn thấy đáy. Đây chính là miệng của mạch nước ngầm từ lòng hang dâng lên, nước không bao giờ cạn.

Đồng chí Hoàng Mạnh Khỏe, Trưởng phòng VH-TT huyện Lạc Thủy cho biết: Cát Đùn là hang động tự nhiên được hình thành từ hàng triệu năm trước. Hiện tượng cát đùn ra, đùn vào trong hang dù đã xuất hiện nhiều năm qua, nhưng đến nay vẫn là một bí ẩn cần những chuyên gia và các nhà khoa học nghiên cứu, tìm ra lời giải. Từ hiện tượng cát đùn bí ẩn, nhân dân quanh vùng đã lập ban thờ để thờ tự. Nhiều năm qua, di tích được sự bảo vệ của UBND xã Đồng Tâm, vì vậy, hang vẫn giữ nguyên được cấu trúc, cảnh quan, cảnh đẹp trong hang, nhất là thảm thực vật xung quanh hang còn lại tương đối phong phú. Đến nay, địa điểm này đã trở thành điểm sinh hoạt tín ngưỡng, thu hút đông đảo nhân dân quanh vùng và du khách thập phương đến dâng hương. Đặc biệt, huyện Lạc Thủy còn được thiên nhiên ưu đãi về cảnh quan thiên nhiên và có nhiều di tích kỳ thú như: Quần thể hang động khu vực Chùa Tiên, hang Luồn, hồ Đá Bạc, địa điểm Nhà máy in tiền tại Đồn điền Chi Nê... và nhiều di tich lịch sử văn hóa khác là những địa chỉ hấp dẫn đối với du khách trong nước và quốc tế đến thăm quan nghiên cứu.