Làng hương Thủy Xuân: Nghề truyền thống mang hơi thở Cố đô

Những bó hoa hương đa sắc màu. (Ảnh: Tường Vi/TTXVN)

Không đơn thuần là nghề phát triển kinh tế, nghề làm hương trầm còn thể hiện được vấn đề văn hóa tâm linh, tín ngưỡng ở vùng đất kinh thành linh thiêng.

Cách trung tâm thành phố Huế độ chừng 7km về phía Tây Nam, làng hương Thủy Xuân nằm ngay trên đường Huyền Trân Công Chúa. Nơi đây là mảnh đất nằm ngay dưới chân đồi Vọng Cảnh, nằm bên cạnh dòng sông Hương hiền hòa thơ mộng.

Vừa bước đến đầu làng, chưa thấy hương đâu đã kịp nghe thơm nức mũi, gợi nhớ cho ta những khoảnh khắc an yên quây quần bên gia đình, gợi cho ta ngày lễ tết nô nức sum vầy, tự nhiên tâm trạng cũng trở nên háo hức được tham quan làng nghề hơn hẳn.

Đến với làng hương, hình ảnh đầu tiên đập vào mắt là những bó “hoa” hương đang bung xòe với nhiều màu sắc rực rỡ và mùi hương trầm thơm ngát tỏa khắp không gian.

Ở làng Thủy Xuân này người người làm hương, nhà nhà làm hương. Sáng sáng khi nắng chưa kịp đổi màu, người ta đã sắp hương ra giữa trời đem phơi, làm rực rỡ cả con đường Huyền Trân Công Chúa.

Họ lưu giữ cách làm hương truyền thống thay vì máy se hương để lưu đậm hơn nét truyền thống và nghệ thuật làm hương. Tuy ít nhiều có sự vất vả, nhưng vì cách làm hương độc đáo này lại khiến khách du lịch yêu thích.

Đến đây, bạn sẽ được tận mắt chứng kiến các công đoạn làm ra một cây hương. Từ khâu tuyển chọn nguyên liệu, bao gồm ngũ vị thuốc bắc với quế chi, thảo quả, nụ tùng, đinh hương, hoa hồi; ngoài ra còn kèm thêm cả vỏ quả bưởi rừng, hoa bưởi khô, quế, bạch đàn… để làm nên bột hương. Sau đó đến công đọan làm lõi hương. Lõi hương được làm từ ruột tre chẻ nhỏ, phơi nắng nhiều ngày để khô và giòn.

Theo các cụ cao niên ở làng hương Thủy Xuân, nghề làm hương có từ thời Nhà Nguyễn. Người dân làng hương Thủy Xuân gắn bó, lưu truyền và phát triển nghề không chỉ vì kế sinh nhai mà còn bằng niềm say mê và trân quý nghề truyền thống của ông cha đã để lại.

Làng hương Thủy Xuân cung cấp ra thị trường nhiều loại hương khác nhau như hương quế, hương sả, hương nhài, hương vòng, nụ trầm, nhưng hương trầm là loại hương tạo nên tên tuổi cho làng nghề Thủy Xuân. Mỗi cây hương trầm có ba nguyên liệu chính gồm tăm hương, bột trầm và chất keo.

Tăm hương là phần lõi được vót từ ruột tre già sau đó mang nhúng vào phẩm màu để tạo chân hương. Để có được màu sắc tươi tắn cho chân hương, người thợ hòa một lượng bột màu thích hợp trong nước nóng, nhúng chân hương qua vài lần, sau đó đem phơi khô nhiều ngày nữa. Chất keo được tạo thành từ vỏ cây bời lời.

Để làm nên những nén hương không chỉ đòi hỏi rất nhiều nguyên liệu và trải qua các công đoạn vô cùng công phu. Tuy nhiên, công đoạn quan trọng nhất phải kể đến là gia công bột trầm và se hương.

Bột trầm được pha trộn với tỷ lệ thích hợp từ nhiều nguyên liệu khác nhau như trầm và các vị tùng, trắc, quy đầu, bạch chỉ, hắc hương, hoa hồi, quế chi, ngoài ra còn kèm thêm cả vỏ quả bưởi rừng, hoa bưởi khô, quế, bạch đàn…

Sau đó, các thành phần sẽ được đem trộn đều với nước sao cho hỗn hợp bột đạt độ “dẻo quánh” là có thể bắt đầu công đoạn se hương. Se hương là một trong những công đoạn khó nhất trong quy trình làm hương và quyết định đến tính thẩm mỹ của sản phẩm.

Khi se hương, người thợ phải lăn thật nhẹ và chắc tay để cho bột bám đều vào que hương. Hương sau khi se xong phải đủ nắng mới không bị mốc và để được lâu.

Hiện nay, tại Thừa Thiên-Huế có hơn 40 cơ sở sản xuất hương trầm, tinh dầu trầm và các sản phẩm mỹ nghệ trầm hương với tuổi đời hàng trăm năm. Hương trầm Thủy Xuân có mùi thơm xa, nhưng không nức khi đốt lên có mùi dịu nhẹ rất đặc trưng của xứ Huế mà không nơi nào có được.

Trước đây, hương chỉ có hai màu nâu và đỏ. Nhưng để bắt mắt du khách, những người thợ cần mẫn đã tìm cách phối thành nhiều màu để nhuộm chông.

Từng bó chông hương với đủ loại màu sắc, xòe thành từng chùm, dựa vào nhau rồi tỏa ra như những đóa hoa và cứ thế níu chân không biết bao đoàn du khách.

Hiện nay, sản phẩm hương của làng Thủy Xuân không chỉ phục vụ nhu cầu trong tỉnh mà còn có mặt ở các thành phố lớn như Thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội, Đà Nẵng và xuất khẩu ra nước ngoài. Mỗi loại hương có giá bán khác nhau.

Hương trầm loại thông dụng giá 80.000 đồng/bó, loại đắt nhất là 200.000 đồng/bó. Hương quế có giá 40.000 đồng/bó. Nụ trầm có giá từ 50.000 – 600.000 đồng/hộp..

Những năm trở lại đây, người dân làng hương Thủy Xuân phát triển loại hình du lịch truyền thống kết hợp trải nghiệm nhằm quảng bá làng nghề và cách làm hương đến du khách trong và ngoài nước.

Làng hương Thủy Xuân giờ đây trở thành địa điểm du lịch đặc sắc thu hút du khách. Trung bình mỗi ngày có khoảng 25-30 đoàn khách đến tham quan và trải nghiệm giúp người dân nơi đây càng có nhiều điều kiện hơn trong việc giữ gìn và phát triển nghề truyền thống của ông cha.

Ông Chirstophe, du khách đến từ Pháp cho biết: “Nghề thủ công làm hương ở đây thật độc đáo. Hương rất thơm và có màu sắc đẹp mắt. Đến đây, chúng tôi còn được trải nghiệm làm hương, thật tuyệt vời.”

Ngày cuối năm, người dân làng hương Thủy Xuân nỗ lực chạy đua với thời gian để mang phong vị Tết cổ truyền đến từng nhà, từng vùng, làm cho không khí ngày Xuân thêm ấm áp và thắt chặt hơn sợi dây nguồn cội./.