Từ Tây Ninh, theo đường 781 khoảng 50km là tới Vườn Quốc gia Lò Gò - Xa Mát. Bước vào khu vực bảo tồn thiên nhiên này, du khách có cảm giác bỗng dưng lạc đến thế giới huyền ảo, nơi không khói bụi, chỉ có nắng rưng rưng từng giọt đọng lại trên những tán cây dầu hòa quyện cùng thảm thực vật mát mẻ dễ chịu vô cùng. Không gian tinh khiết và sạch thoáng, chỉ có thảm lá khô dưới đất. Đi mỏi chân, khách ngồi nghỉ dưới tán cây hoặc gò đất, nghe râm rang tiếng ve chuông và nhìn những chiếc lá dầu song nàng bề rộng hơn 2 tấc vuông chao nghiêng rơi xuống. Rừng rậm rạp thiếu nắng mà không ngột ngạt, thiếu gió mà không oi bức. Đó là bởi hệ sinh thái vô cùng thú vị.

Trên diện tích 19.204ha, với hệ thực vật 696 loài thuộc 5 ngành, Lò Gò - Xa Mát có hệ sinh cảnh rừng chuyển tiếp giữa Tây Nguyên, Đông Nam bộ và ĐBSCL. Ngoài rừng mưa nhiệt đới xanh lá quanh năm (gồm danh mộc như trắc, gõ mật, cẩm lai, giáng hương, sao, trai, dầu, căm xe, vên vên, cà chít của rừng Đông Nam bộ), nơi đây còn có rừng khộp (tức rừng thưa lá rộng, rụng lá vào mùa khô, chủ yếu là cây họ dầu, giống ở Tây Nguyên) và quần thể tràm gió đất ngập nước y như ở Đồng Tháp Mười. Lò Gò - Xa Mát còn có hệ sinh thái trảng cỏ với nhiều bàu, trảng xen kẻ rừng già cùng với ba con suối lớn và thượng nguồn sông Vàm Cỏ. Nơi đây có đến 179 loại cây thuốc, quý nhất là nhân trần, võng vang, tổ phượng, bách bệnh (mật nhân), trung quân, kim tiền thảo...

Du khách đến vườn quốc gia này, theo con đường vòng vèo tráng xi măng rộng 2m len lỏi qua các gốc cây dầu to lớn đến 10 người ôm không giáp, có cây niên đại trên 215 năm. Hướng dẫn viên Trương Văn Thanh cho biết: “Sở dĩ cây có ghi tuổi như vậy, là đã qua kiểm tra khoa học, đếm số vòng của cây để biết tuổi. Các nhà khoa học còn xác định được động vật đã từng có mặt ở đây”. Vườn Quốc gia Lò Gò - Xa Mát có đến 414 loài động vật, trong đó có 42 loài thú, quý nhất là khỉ đuôi lợn, voọc chà vá chân đen, cu li nhỏ, trút… Trong 203 loài chim, quý nhất là gà tiền mặt đỏ, gà lôi hồng tía, cao cát bụng trắng, hạc cổ trắng, vàng anh đầu đen. Sông, suối của rừng 88 loài cá, quý nhất là cá cóc thuộc phân họ cá bỗng, chưa tìm thấy ở nơi nào khác tại Việt Nam, 23 loài lưỡng cư, 58 loài bò sát, quý nhất là rồng đất thuộc họ nhông. Đặc biệt nhất, Lò Gò-Xa Mát còn là trạm dừng chân của loài sếu đầu đỏ quý hiếm mỗi khi ngang qua đây. Tại vườn có trảng Tà Nốt, rộng chừng 200ha (trong 4.000ha hệ sinh thái trảng cỏ ngập nước theo mùa) - nơi đặt chốt quan sát bảo vệ có 8 tầng cao 36m. Từ chốt quan sát này, khách ngắm toàn cảnh của khu bảo tồn và nhìn sang qua nước bạn Campuchia gần bên.

Những ai một lần đến Vườn Quốc gia Lò Gò - Xa Mát đều bị chinh phục bởi hệ sinh thái đa dạng, phong phú và thiên nhiên trong lành tuyệt vời nơi đây./.