Làng hát bội cổ truyền ở xã Phước An, huyện Tuy Phước, Bình Định
Tỉnh Bình Ðịnh có truyền thống hát bội từ lâu đời và phát triển thành phong trào mạnh mẽ với nhiều tên tuổi đào, kép lừng danh. Từ xưa đến nay, khi các làng xã ở Bình Ðịnh có lễ đình, chùa đều tổ chức hát bội. Thậm chí với những gia đình khá giả khi sinh con, gặp dịp may phát tài, hoặc giỗ kỵ, cũng tổ chức hát bội để tăng phần long trọng. Có những khi đám hát kéo dài suốt cả tháng liền. Chính vì vậy ở Bình Ðịnh có rất nhiều làng hát bội, nhiều gánh hát bội ra đời.
Ở huyện Tuy Phước vào đầu thế kỷ 20, quê hương của vị hậu Tổ hát bội Ðào Tấn, các gánh hát chủ yếu tập trung ở các xã Phước An, Phước Nghĩa, Phước Lộc, Phước Hòa. Tiêu biểu là các gánh hát ở xã Phước An với truyền thống lâu đời, nổi bật nhiều nghệ sĩ lừng danh như Chánh ca Ðựng, Chánh ca Ghềnh, Phó ca Thơm, Nhưn Sung, Thập Ân...
Để gìn giữ nghệ thuật sân khấu truyền thống, Phước An là địa phương có nhiều gánh hát bội không chuyên qua nhiều thế hệ so với các xã trong huyện Tuy Phước. Cả Phước An với sáu thôn thì có thời điểm năm thôn đều thành lập gánh hát. Ở thôn An Sơn có gánh hát do Nguyễn Bì (Dư) làm bầu. Thôn Ðại Hội có gánh hát bội do Nguyễn Tòng (Tám Tòng) con trai bầu Sa phụ trách. Và thôn An Hòa vẫn là nơi có gánh hát mạnh nhất xã với một thế hệ diễn viên trẻ như Mười Hàn, Kim Chung, Ngọc Hương, Hoàng Minh, Linh Nghiệp đầy tài năng, sung sức trên con đường nghệ thuật.
UBND xã Phước An đã quyết định thành lập Ðoàn hát bội mà nòng cốt là các diễn viên thôn An Hòa. Cho tới nay, Ðoàn hát bội Phước An vẫn đi lưu diễn nhiều nơi trong và ngoài tỉnh, tạo được những ấn tượng tốt đẹp cho người xem. Nhiều diễn viên của Ðoàn hát bội Phước An đã đoạt huy chương vàng, huy chương bạc, bằng khen tại các kỳ hội diễn sân khấu không chuyên toàn quốc.
Hiện nay, làng hát bội cổ truyền ở Phước An đã có những bước phát triển mới, đã dàn dựng, biểu diễn một số vở tuồng tiểu thuyết, tuồng truyện bên cạnh các vở tuồng đồ, tuồng thầy, tuồng pho, làm phong phú loại hình biểu diễn. Làng hát bội cổ truyền ở Phước An không chỉ góp phần đáp ứng nhu cầu hưởng thụ nghệ thuật sân khấu truyền thống của khán giả từ xưa đến nay, mà còn góp phần gìn giữ, phát huy bản sắc văn hóa người Bình Ðịnh. Ðây là một trong những làng cổ truyền tạo dấu ấn thú vị cho du khách khi về thăm vùng nông thôn Bình Ðịnh; cũng là nơi mà đời sống văn hóa hiện đại luôn gắn liền với quá trình gìn giữ và phát triển nghệ thuật sân khấu hát bội.
