Về thăm đất Tổ

Phú Thọ là một tỉnh thuộc miền trung du Bắc bộ, cách Thủ đô Hà Nội 90km. Đền Hùng dựng trên núi Nghĩa Lĩnh, giữa đất Phong Châu, ngày nay là xã Hy Cương, huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ. Từ 4.000 năm trước Phong Châu là đế đô của nước Văn Lang và là đất tổ của dân tộc Việt Nam. Chuyện xưa kể rằng, để tìm được nơi đóng đô, các vua Hùng đã phải dày công tìm kiếm, cuối cùng, núi Nghĩa Lĩnh được xem là “thánh địa” bởi nơi này phía trước có sông tụ hội, hai bên có núi chầu hầu. Bãi sông là vùng đất được phù sa bồi đắp thích hợp việc cấy cày, trồng trọt, tiện lợi cho việc ăn ở đi lại của người dân, trong vùng lại có đất gò cao thuận lợi việc lập ấp mở làng.

Từ Hà Nội, du khách đi trên quốc lộ số 2 qua Cổ Loa, Đông Anh, khu công nghiệp Việt Trì, khu mộ cổ Làng Cả, cầu Bạch Hạc sẽ nhìn thấy bóng dáng núi Hùng, núi Trọc, núi Văn hiện lên phía chân trời. Tới Ngã Ba Đền Hùng, du khách rời đường lớn, rẽ vào con đường đất đỏ xẻ qua đồi khoảng 10km, cổng Đền Hùng hiện ra ở chân núi phía Tây, bên những gốc thông đại thụ cao vút.

Núi Nghĩa Lĩnh cao 175m, nằm trên địa phận thôn Cổ Tích. Đứng trên đỉnh núi, khách có thể thu vào tầm mắt cảnh đồi núi bao la trùng điệp và nghe tiếng thông reo vi vút. Nơi đây có 99 ngọn đồi theo truyền thuyết là hóa thân của 99 con voi có nghĩa phủ phục chầu núi Tổ. Các vua Hùng đã chọn núi Nghĩa Lĩnh làm nơi tế trời đất, chủ thần và tiên tổ. Tuy nhiên, vùng này có một quả đồi có vết xẻ thành khe, cũng theo truyền thuyết đó chính là con voi bất nghĩa, quay ngược lại nên bị chém đầu.

Cổng Đền Hùng xây theo kiểu tam quan truyền thống gồm hai tầng, góc mái uốn cong dịu dàng. Bờ nóc có hai con rồng hiện diện theo lối “lưỡng long chầu nhật”, bước qua cửa chính, khách hãy dừng lại chụp một vài tấm ảnh bên hai cột trụ có đỉnh đắp đèn lồng, con nghê. Phía trên cửa chính có các chữ to “Cao sơn cảnh hàng” có nghĩa là “Núi cao đường lớn”. Với nhiều du khách hành hương, việc chinh phục các bậc đá để tham quan các ngôi đền nằm trong khu di tích Đền Hùng cũng là dịp để bày tỏ lòng thành với Tổ tiên: Phải đi lên 255 bậc đá để đến Đền Hạ. Theo truyền thuyết, năm xưa, tại nơi này, Mẹ Âu Cơ đẻ bọc trăm trứng, nở thành trăm người con: 50 theo Cha là Lạc Long Quân xuôi về miền biển, 49 người theo Mẹ lên núi, 1 người ở lại làm vua nước Văn Lang. Đó là vua Hùng thứ nhất.

Khách đến Đền Hạ nên ghé viếng chùa Thiên Quang, trước cửa chùa có cây thiên tuế có niên đại hơn 700 năm. Cũng tại nơi này, Bác Hồ đã căn dặn cán bộ và chiến sĩ sư đoàn 308 mang nhiệm vụ tiếp quản Thủ đô Hà Nội vào ngày 19 tháng 8 năm 1954: “Các vua Hùng đã có công dựng nước, Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước”. Cách Đền Hạ, về hướng Đông Nam khoảng vài chục bậc đá, là Đền Giếng, nơi thờ hai vị công chúa Tiên Dung và Ngọc Hoa, con gái vua Hùng thứ 18.

Từ Đền Hạ, khách tiếp tục đi lên 168 bậc để đến Đền Trung, là nơi các vua Hùng họp bàn việc nước và là nơi Lang Liêu dâng bánh chưng bánh dầy. Tiếp tục lên 102 bậc đá nữa, du khách đến được Đền Thượng với tên chữ là “Kính Thiên Lĩnh Điện” là nơi các vua Hùng làm lễ tế Trời Đất, thần Núi và thần Lúa. Thắp nhang trước bức hoành phi lớn đề bốn chữ “NAM QUỐC SƠN HÀ”, khách không khỏi xúc động thiêng liêng và tự hào khó tả bởi mang trong người dòng máu của con Lạc cháu Hồng. Trước Đền Thượng có một cột đá lớn, dựng trên bệ cao, khói hương ám đen kịt, được gọi là đá thề. Tương truyền, trước cột đá này Thục Phán An Dương Vương đã nguyện xin đời đời tế tự các vua Hùng và giữ gìn cơ nghiệp vua Hùng truyền lại. Đứng trên núi Nghĩa Lĩnh nhìn xuống, du khách có thể thấy Ngã Ba Hạc phía xa- nơi sông Lô nhập dòng với sông Hồng. Bên trái là dãy Tam Đảo hùng vĩ, bên phải là ngọn Ba Vì mờ xanh gợi nhớ đến câu thơ miêu tả non sông đẹp như tranh vẽ của nhà thơ Tố Hữu: “Rừng cọ đồi chè, đồng xanh ngào ngạt, nắng cháy sông Lô hò ô tiếng hát, tiếng phà dào dạt bến nước Bình Ca...” .

Thấp hơn Đền Thượng vài chục bậc là lăng vua Hùng Vương thứ sáu, tượng trưng cho mộ tổ được xây dựng vào đầu thế kỷ 20 với lối kiến trúc giản dị: Lăng hình vuông, cột liền tường, tám góc cong tạo thành tầng hai mái, phía trước đề “Hùng Vương lăng”.

Đến thăm các ngôi đền, khách còn được tận mắt trông thấy ba bài vị thờ các thần núi đặt trong các đền và nhiều hiện vật gợi nhớ những nghi thức thờ cúng nguyên thủy của cư dân thời Hùng Vương như những mảnh đá lớn kê hai bên bệ thờ ở Đền Hạ hay tảng đá “cối xay” đường kính trên 2m ở trên núi Trọc.

Khách có thể nhờ người dân địa phương hay hướng dẫn viên du lịch hướng dẫn đi đến các địa danh có liên quan mật thiết với những truyền thuyết về vị Tổ của đất nước: xã Thậm Thình - nơi giã gạo cho vua, Kẻ Sủ- nơi làm việc của các quan, Kẻ Đọi là chỗ rèn luyện quân sĩ, Kẻ Gát nơi vua dựng lầu kén rể...

Phú Thọ còn là cửa ngõ nối liền giữa các tỉnh miền núi phía Tây Bắc với Thủ đô Hà Nội và các tỉnh đồng bằng Bắc Bộ. Với lợi thế núi non, có trung du, có đồng bằng và những di tích quý báu nên địa phương này thích hợp với nhiều loại hình du lịch khác nhau như nghỉ dưỡng, khám phá, về nguồn, sinh thái... tại đầm Ao Châu, rừng Quốc gia Xuân Sơn, mỏ nước khoáng nóng Thanh Thủy, Ao Giời – Suối Tiên Bến Gót – Bạch Hạc...