Là một người con của vùng cao nguyên đá, tôi luôn tự hỏi không biết có phải chính cây lanh này, cách làm lanh của con người nơi đây đã tạo nên đức tính nhẫn nhịn đến kiên cường của người phụ nữ Mông hay là chính bởi sự nhẫn nại tuyệt vời trong bản chất của người phụ nữ Mông mà cây lanh gắn bó được với dân tộc này, cho đến tận ngày nay. Lên vùng cao, ta dễ dàng bắt gặp ở bất cứ đâu hình ảnh người phụ nữ Mông, lưng oằn quẩy tấu, bước đi miệt mài với cuộn lanh trên tay. Vừa đi vừa tước, vừa nối, cứ thoắn thoắt không ngừng.

Nhìn cách người ta nối những sợi lanh mới thấy hết sự tỉ mỉ, kiên nhẫn của những người phụ Mông. Nhưng để có được những sợi lanh như vậy, người ta đã phải trải qua rất nhiều công đoạn vất vả. Để gieo hạt lanh, người ta bao giờ cũng chọn ra những đám nương tốt nhất. Lanh gieo xuống, gặp đất tốt, xanh um. Cây vươn cao lớn nhanh từng ngày. Thu hoạch lanh về, người ta đập dập, tước lấy vỏ, ngâm nước tro, hong khô… Lúc bấy giờ mới đến công đoạn nối sợi lanh. Công đoạn này thường được các bà các chị tranh thủ làm vào bất kỳ lúc nào ngơi tay. Sau khi đã nối xong thành những cuộn lanh to, người ta đem ngâm nước tro, kéo go, dệt vải… Qua không biết bao nhiêu công đoạn, không biết bao giọt mồ hôi của người phụ nữ đã rơi xuống mới cho ra được một tấm vải lanh. Vải lanh lại được ngâm nước tro cho đến khi trở nên trắng óng mới thôi.

Vải lanh của người Mông Hà Giang là một trong những sản vật quý của vùng đất này. Được làm hoàn toàn thủ công từ đôi bàn tay người phụ nữ, vải lanh là một chất liệu tuyệt vời cho may mặc: Âm áp vào mùa Đông, thoáng mát vào mùa hè. Chính điều này đã làm cho sản phẩm vải lanh rất được các du khách nước ngoài ưa chuộng.

Rồi cũng từ những tấm vải lanh óng ánh này, dưới bàn tay khéo léo, óc thẩm mĩ tinh tế của người phụ nữ vùng cao, họ đã tạo nên những bộ trang phục truyền thống với vô vàn hoạ tiết hoa văn đặc sắc. Ngày hôm nay, ở nhiều địa phương của tỉnh ta đã hình thành nên các làng nghề truyền thống sản xuất các sản phẩm thổ cẩm. Đây chính là đầu ra cho sản phẩm vải lanh của đồng bào. Đồng thời, đây cũng là cơ hội để những người phụ nữ Mông nói riêng và phụ nữ vùng cao nói chung có cơ hội phát huy và giữ gìn nghề thêu thùa truyền thống của mình.

Trong cuộc sống hiện đại ngày nay, với xu hướng tìm về với thiên nhiên, tìm về với những giá trị truyền thống, tin tưởng rằng trong một ngày không xa, vải lanh của đồng bào Mông sẽ có một chỗ đứng nhất định trên thị trường may mặc, xứng đáng là sản vật của vùng đất Cao nguyên đá Đồng Văn.