Đà Nẵng: Số hoá tư liệu về di sản ma nhai Ngũ Hành Sơn
Hệ thống ma nhai (văn tự khắc lên vách núi đá, hang động) tại Di tích quốc gia đặc biệt Ngũ Hành Sơn, thành phố Đà Nẵng được UNESCO công nhận Di sản tư liệu thuộc Chương trình ký ức thế giới khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Thành phố Đà Nẵng đang triển khai nhiều giải pháp cấp bách tăng cường bảo vệ, phát huy những giá trị độc đáo của di sản này. Đặc biệt, là việc số hóa những tư liệu liên quan đến hệ thống di sản ma nhai Ngũ Hành Sơn.
Ma nhai tại danh thắng Ngũ Hành Sơn (Đà Nẵng) được UNESCO công nhận là Di sản tư liệu thuộc chương trình Ký ức Thế giới khu vực châu Á - Thái Bình Dương.
Hệ thống ma nhai bao gồm 78 văn bản bằng chữ Hán và chữ Nôm được khắc trên vách đá và hang động của danh thắng Di tích quốc gia đặc biệt Ngũ Hành Sơn, thành phố Đà Nẵng. Nội dung của di sản quý báu này rất đa dạng, độc đáo về hình thức với nhiều thể loại văn học của các vị vua, quan triều Nguyễn, cao tăng, trí thức, có niên đại từ nửa đầu thế kỷ XVII đến thế kỷ XX. Qua gần 400 năm, hiện chỉ còn 52/78 ma nhai được nhìn rõ, đọc được. Số còn lại dần bị bào mòn bởi thời gian, tác động của thiên nhiên và con người. Nhiều di tích ma nhai bị nứt vỡ, bôi trét lại bằng xi măng, vôi vữa. Số khác bị đục khắc làm biến dạng, mất chữ.
Ma nhai Ngũ Hành Sơn gồm 78 văn bản bằng chữ Hán và chữ Nôm khắc trên vách đá và hang động.
Hàng năm, Di tích quốc gia đặc biệt Ngũ Hành Sơn đón hàng trăm ngàn lượt du khách, nhiều người thiếu ý thức tự ý viết, vẽ, bậy lên các bia ma nhai. Những năm gần đây, Ban Quản lý danh thắng Ngũ Hành Sơn tăng cường các biện pháp bảo vệ, hạn chế tình trạng này. Ông Nguyễn Văn Hiền, Trưởng Ban Quản lý danh thắng Ngũ Hành Sơn cho biết: Sau khi được UNESCO công nhận di sản tư liệu thuộc Chương trình ký ức thế giới Khu vực châu Á - Thái Bình Dương, công tác gìn giữ và bảo tồn hệ thống bia ma nhai càng được quan tâm đặc biệt hơn.
Hệ thống ma nhai Ngũ Hành Sơn đang được số hoá để quản lý.
“Công tác quảng bá, tuyên truyền càng được triển khai sâu rộng trong và ngoài nước. Công tác gìn giữ nghiêm ngặt, bảo vệ tuyệt đối, giữ nguyên hiện trạng hệ thống ma nhai để phát huy, tránh tình trạng xâm phạm, xâm hại đến di tích.”
Hệ thống bia ma nhai tại danh thắng Ngũ Hành Sơn là di sản gắn với Di tích quốc gia đặc biệt Ngũ Hành Sơn nên công tác quy hoạch, bảo quản, tu bổ, phục hồi, phát huy giá trị di sản được thành phố Đà Nẵng đặc biệt quan tâm. Địa phương triển khai nhiều giải pháp và phương án quản lý, bảo tồn ma nhai mang tính lâu dài, bền vững, hạn chế xâm hại do thời tiết, thiên tai và con người. Bảo tàng Đà Nẵng đang triển khai số hóa những thông tin, hình ảnh tư liệu liên quan hệ thống ma nhai Ngũ Hành Sơn. Mỗi tác phẩm được gắn mã QR để du khách dễ dàng tìm hiểu thông tin, ý nghĩa. Bảo tàng Đà Nẵng triển khai dập bản (bản sao nguyên khổ) 78 tác phẩm ma nhai Ngũ Hành Sơn và in ấn toàn bộ những tác phẩm, ấn phẩm liên quan. Ông Nguyễn Hòa, Chủ tịch UBND quận Ngũ Hành Sơn cho hay, địa phương đang triển khai đồng bộ các giải pháp vừa tôn tạo, bảo tồn, khai thác du lịch gắn với phát huy giá trị của 4 di sản gồm: Ma nhai, Danh thắng Quốc gia đặc biệt Ngũ Hành Sơn, Lễ hội Quán Thế Âm và Làng nghề truyền thống đá mỹ nghệ Non Nước.
Một số bia ma nhai bị bào mòn, hư hỏng theo thời gian.
“Thời gian tới, chúng tôi phối hợp cùng với các đơn vị, Cục Di sản sẽ số hoá tất cả bia ma nhai và những tượng, cổ vật của Danh thắng Ngũ Hành Sơn. Khách đến chỉ cần dùng điện thoại quét mã QR biết được đó là gì, như thế nào chứ không cần phải tuyên truyền qua loa hay người thuyết minh… Số hoá được thể hiện nhiều tiếng nước ngoài, nhằm nâng cao, tăng cường quảng bá hình ảnh của Ngũ Hành Sơn. Trách nhiệm của Ban quản lý hướng dẫn cụ thể và quản lý chặt chẽ đối với du khách đến với Danh thắng Ngũ Hành Sơn".
Ma nhai tại Ngũ Hành Sơn được chạm khắc tinh xảo
Bảo tàng Đà Nẵng đang phối hợp với Cục Di sản, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch nghiên cứu phác đồ bảo tồn 78 tác phẩm ma nhai tại Danh thắng Ngũ Hành Sơn. Công nghệ chiếu sáng hiện đại sẽ được sử dụng phục vụ khách tham quan chiêm ngưỡng những nét độc đáo của tác phẩm ma nhai nhưng không làm ảnh hưởng đến di sản. Ông Hà Vỹ, Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao thành phố Đà Nẵng thông tin, về lâu dài, đơn vị triển khai giải pháp bảo tồn, tu bổ, phục hồi hệ thống ma nhai và danh lam thắng cảnh Ngũ Hành Sơn. Trong đó, xây dựng các quy định, quy chế về quản lý, bảo vệ di sản văn hóa vật thể và phi vật thể gắn liền với danh thắng này:
“Ma nhai mang giá trị của một Di sản ký ức nên đòi hỏi đảm bảo tiêu chí tính tiếp cận của di sản đối với công chúng. Nhưng nếu chúng ta không cẩn thận thì việc tiếp cận trong điều kiện không phù hợp, ví dụ cần phải có sự cách ly, bảo vệ tác động của ánh sáng, độ ẩm… Chúng tôi sẽ số hoá, dập bản, tuyên truyền, có những chuyên đề đối với đội ngũ hướng dẫn viên, học sinh, sinh viên… Phát huy những giá trị của lễ hội, danh thắng Ngũ Hành Sơn trong việc xúc tiến mạnh mẽ hơn nữa phát triển du lịch văn hoá và du lịch của thành phố nói chung"./.
Vinh Thông
