Di tích lịch sử trại Davis
Đây là nơi đặt trụ sở của hai phái đoàn đại biểu quân sự của Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (VNDCCH) và Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam (CHMNVN) thi hành Hiệp định Paris về chấm dứt chiến tranh tại Việt Nam.
Trại Davis vốn là doanh trại của một đơn vị chuyên môn thuộc không quân Mỹ. Trại mang tên Davis, một quân nhân Hoa Kỳ trong đội viễn thám chết tại miền Nam. Trại gồm 80 nhà sàn lợp mái tôn, xung quanh có 13 bốt gác, rào kẽm gai. Khuôn viên trại Davis như hình thang có đáy và cạnh không đều, chiều rộng nhất khoảng 200m, cạnh ngắn nhất 100m. Trại được xây dựng kiểu dã chiến, theo từng dãy nhà gỗ, nền đất nện và bê tông, lợp phi-brô xi măng, trang thiết bị bên trong từ giường, ghế, bàn, tủ đều bằng sắt, hàng rào vòng trong là lưới sắt.
Bất chấp mọi khó khăn và thủ đoạn của địch, từ tháng 01/1973 đến ngày 30/4/1975, hai đoàn đại biểu quân sự của ta đã kiên cường bám trụ tại trại Davis để đấu tranh. Trại được ví như một căn cứ lõm giữa sào huyệt đối phương, được pháp lý của Hiệp định Paris thừa nhận, một trận địa cách mạng công khai trong lòng địch. Hoạt động của hai phái đoàn ta đã góp phần đặc biệt xuất sắc phối hợp với quân dân cả nước buộc quân Mỹ và quân chư hầu phải rút khỏi nước ta, đánh cho quân ngụy sụp đổ hoàn toàn ngay trong sào huyệt của chúng.
Theo tinh thần Hiệp định Paris được ký ngày 27/1/1973, một ban liên hợp quân sự (Ban LHQS) 4 bên được thành lập để thực hiện hiệp định. Hai đoàn đại biểu quân sự của VNDCCH và CHMNVN vào Sài Gòn giám sát việc thực hiện các điều khoản của Hiệp định Paris, đóng tại trại Davis trong 823 ngày đêm.
Với các hoạt động thực hiện Hiệp định Paris, lần đầu tiên hình ảnh chiến sĩ giải phóng, chiến sĩ Quân đội nhân dân Việt Nam xuất hiện tại Sài Gòn. Cùng với các hoạt động quân sự đối ngoại, dân vận, tuyên truyền văn hóa, chiếu phim, văn công giải phóng, thể thao, tổ chức vui tết dân tộc… từ trại Davis lan tỏa trong nhân dân, dần trở nên gần gũi trong mắt người Sài Gòn.
Trại Davis là một chiến trường không tiếng súng. Các chiến sĩ của hai phái đoàn VNDCCH và CHMNVN nằm trong lòng địch vượt qua các khó khăn, o ép, khiêu khích của đối phương, kiên định đấu tranh, thực hiện đúng tinh thần Hiệp định Paris. Những ngày tháng 4/1975, những người lính làm công tác đối ngoại từng bị đối phương coi như con tin, uy hiếp, đe dọa tính mạng… vẫn kiên quyết đấu tranh, sẵn sàng đối phó.
Với những dụng cụ thô sơ tự chế, chỉ trong mười mấy ngày, các chiến sĩ đã đào hầm, cả hầm chứa thương binh, tài liệu mật, lương thực và hệ thống hầm thông nhau dài cả cây số. Một kế hoạch hủy diệt trại Davis bằng pháo cối, ném bom, chất độc hóa học, xe tăng... được đối phương lên chi tiết. Nhưng những người lính cách mạng đã thắng, kéo lá cờ giải phóng lên đỉnh tháp nước trong Trại Davis, vào lúc 9 giờ sáng 30/4/1975.
Trại Davis là một chứng tích lịch sử về một giai đoạn đấu tranh quân sự, ngoại giao tiêu biểu trong cuộc đấu tranh thống nhất nước nhà.
Tháng 3/2017, Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch đã có Quyết định xếp hạng Trại Davis là Di tích lịch sử cấp quốc gia./.
