Di tích thờ Hùng Vương ở TP Hồ Chí Minh
Đền thờ Hùng Vương ở Công viên Tao Đàn (giữa trung tâm quận 1, TP.HCM).
Trải qua hơn 300 năm hình thành và phát triển, rất nhiều đền thờ Vua Hùng đã được người dân xây dựng rải rác tại nhiều quận, huyện ở TP.HCM và có thể kể tên một số đền thờ như: Đền Hùng Vương tại 261/3, đường Cô Giang (quận Phú Nhuận), đền thờ Hùng Vương ở 166/3 đường Đoàn Văn Bơ (quận 4), đền thờ Quốc Tổ Hùng Vương tại số 22/93 đường Trần Bình Trọng (quận 5), đền thờ Vua Hùng ở Thảo cầm viên Sài Gòn (quận 1), đền thờ Hùng Vương ở Công viên Tao Đàn (quận 1) đền thờ Hùng Vương ở 94 Nguyễn Thái Sơn (quận Gò Vấp), đền thờ Quốc Tổ Hùng Vương ở Công viên Lịch sử Văn hóa dân tộc (phường Long Bình, quận 9)... Về cơ bản, các đền thờ Hùng Vương đều lấy ý tưởng hoặc nguyên mẫu từ khu đền thờ các Vua Hùng ở tỉnh Phú Thọ nên đều mang đậm nét kiến trúc phương Đông, được chạm khắc hoa văn tinh xảo, có cả những bức phù điêu mô tả đời sống văn hóa của thời Vua Hùng. Ngoài giá trị văn hóa thì một số đền có giá trị kiến trúc như đền thờ ở Thảo cầm viên được xây dựng dưới triều Nguyễn (khoảng năm 1930-1932) nên mang phong cách kiến trúc cung đình Huế với bình đồ hình vuông, họa tiết trang trí có hình rồng, phượng theo lối cung đình và các bậc đá lên xuống các cửa, hai bên đều có đôi rồng chầu (đá).
Trước đây, các hoạt động chính như dâng hương tưởng niệm, biểu diễn văn hóa - nghệ thuật truyền thống (biểu diễn võ thuật, ca múa nhạc) trong ngày Giỗ Tổ hay Tết Nguyên đán đều diễn ra ở đền thờ Hùng Vương trong Thảo cầm viên. Tuy nhiên do không gian hành lễ hẹp, không có quảng trường cho người tới dự lễ nên sau đó TP. HCM đã quyết định quy hoạch, đầu tư xây dựng Công viên Văn hóa lịch sử dân tộc với khuôn viên rộng đến 60ha, trong đó có đền thờ Quốc Tổ Hùng Vương nằm trên đỉnh đồi Viễn và là khu đền thờ có quy mô lớn nhất ở các tỉnh Nam bộ nên từ năm 2009 mỗi dịp lễ Giỗ Tổ Hùng Vương (10/3 AL) hàng năm, Thành ủy - UBND- UBMTTQ TP. HCM đều tổ chức nghi lễ dâng hương ở Công viên Văn hóa lịch sử dân tộc. Cùng thời điểm, tại các đền thờ Hùng Vương khác trên địa bàn thành phố mang tên Bác, các nghi thức diễu hành rước lễ, dâng hương, dâng hoa tưởng nhớ công đức các Vua Hùng cũng diễn ra trong không khí thành kính, trang nghiêm.
Tuy vậy, do nằm xa trung tâm thành phố (khoảng 22km) nên nơi đây ít được người dân lẫn du khách viếng thăm nên nếu xét về độ phổ thông và thu hút khách - được nhiều người dân lẫn du khách viếng thăm, thắp hương tưởng nhớ nhiều nhất vẫn là đền thờ Hùng Vương ở Công viên Tao Đàn (tên đầy đủ là Đền Tưởng niệm các Vua Hùng).
Công trình Đền thờ Hùng Vương ở Công viên Tao Đàn được xây dựng năm 1992 nằm trong một không gian rợp bóng cây xanh có kiến trúc truyền thống kết hợp hiện đại nhưng vẫn đảm bảo các yếu tố cốt lõi trong văn hóa thờ cúng Hùng Vương được “nhân bản” từ Phú Thọ như phù điêu Lạc Long Quân và Âu Cơ, phù điêu Thánh Gióng đánh giặc Ân, phù điêu Sơn Tinh - Thủy Tinh, phù điêu dưa hấu An Tiêm, phù điêu tích Trầu Cau… Ngay bên ngoài ngôi đền là một ao sen dài cách điệu, tô điểm thêm cho mặt tiền của ngôi đền, màu sơn của đền màu vàng tươi nổi bật giữa màu xanh của cây cối xung quanh - cũng là màu của thần quyền trong văn minh nông nghiệp, bước qua bên trong cổng du khách sẽ gặp Trụ đá thề tương truyền là của Vua Hùng Vương thứ 18 truyền lại cho An Dương Vương và sau đó An Dương Vương đã cho lập Cột đá thề trên núi Nghĩa Lĩnh để nhớ ơn công đức của các Vua Hùng và ghi tạc lời thề: “Giữ non sông đời đời bền vững” từ tay Vua Hùng. Gian chính diện có 3 bức tượng đồng, ở giữa thờ Vua Hùng, bên trái thờ Quốc mẫu Âu Cơ và bên phải thờ Chủ tịch Hồ Chí Minh. Và án ngữ ngay gian chính thờ Vua Hùng là 2 con chim Lạc cỡ lớn “canh gác” tạo cho đền thờ có một không gian văn hóa đặc biệt. Có thể kể thêm bức trướng xây ghi lời căn dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh với đại đoàn quân Tiên Phong trên đường về tiếp quản thủ đô “Các Vua Hùng đã có công dựng nước, Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước”.
Do nằm ở vị trí trung tâm quận 1, nên đền thờ ở Công viên Tao Đàn ngày nào cũng đón đông đảo du khách thăm viếng. Khách có thể là nước ngoài, trong nước nhưng quý nhất, là chính người dân sinh sống tại TP. HCM vẫn thường xuyên đến đền. Chúng tôi rất xúc động khi chứng kiến nhiều cháu bé vừa đạp xe dạo chơi trong khuôn viên, được bố mẹ hướng dẫn để xe ở ngoài tranh thủ vào thắp hương tưởng niệm các Vua Hùng. Đây chính là nét văn hóa, thể hiện tấm lòng thành kính “uống nước nhớ nguồn” rất đáng quý và rất cần được nhân rộng.
Một nét đặc trưng của các Đền thờ Vua Hùng ở TP. HCM chính là được xây dựng ở các công viên công cộng hay các khu du lịch có khuôn viên rộng, rợp bóng cây xanh, có nhiều dịch vụ giải trí thu hút nhiều người đến vui chơi như ở Công viên Tao Đàn, Thảo cầm viên, Công viên Văn hóa Suối Tiên... Và chính đặc điểm này đã đáp ứng được nhu cầu thăm viếng, tâm linh, vui chơi của người dân ở một thành phố đông dân nhất nước, qua đó góp phần gìn giữ, duy trì và phát triển Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương từ đời này qua đời khác./.
