Xóm Hoài Khao nằm trên độ cao hơn 1000m so với mực nước biển, lọt trong một thung lũng được bao quanh bởi ngút ngàn cây rừng của vườn quốc gia Phja Oắc - Phja Đén. Nằm ở vùng đệm của vườn quốc gia nên xóm nhỏ này sở hữu vẻ đẹp nguyên sơ hiếm có. Điểm đặc biệt, bà con nơi đây giữ gìn và bảo tồn được gần như nguyên vẹn các giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc của dân tộc mình.

Đến với Hoài Khao, du khách sẽ thấy được những ngôi nhà làm bằng gỗ nép mình bên sườn núi, mái lợp bằng ngói âm dương truyền thống, tạo nên vẻ đẹp bản sắc dân tộc, trở thành ký ức tuổi thơ của người dân nơi đây. Ngoài nếp nhà chính để sinh hoạt, mỗi gia đình có một kho chứa thóc làm bằng gỗ nằm tách biệt với nhà chính. 

Những ngôi nhà lợp bằng ngói âm dương truyền thống của người dân xóm Hoài Khao.

Đặc biệt, khi đến với Hoài Khao, du khách được trải nghiệm nét văn hóa in hoa văn bằng sáp ong trên vải để làm ra những bộ trang phục cầu kỳ, lộng lẫy của người phụ nữ Dao Tiền.

Tất cả phụ nữ đều thành thạo kỹ thuật in hoa văn bằng sáp ong trên vải, tự tay dệt, thêu thùa, may vá trang phục cho mình và người thân trong gia đình. Từ đôi bàn tay khéo léo, phụ nữ thêu lên mặt vải những họa tiết hình học, cỏ cây, hoa lá, chim, thú thể hiện sự sáng tạo, tỉ mỉ trong những tấm vải chàm.

Theo phong tục, người con gái trước khi lấy chồng phải biết thêu thùa, may vá để chuẩn bị trang phục ngày cưới cho bản thân. Khi đi lấy chồng, họ dạy cho con cháu nghề thêu thùa, may vá để giữ gìn bản sắc dân tộc. Ngay từ khi còn nhỏ, các thiếu nữ đã được các bà, các mẹ dạy cách thêu thùa từ những công đoạn đơn giản đến phức tạp để tự tay may những bộ trang phục. 

Người Dao Tiền tại xóm Hoài Khao thêu, in hoa văn trên váy bằng sáp ong, tạo nên những bộ trang phục dân tộc độc đáo.

Nét độc đáo riêng có ở Hoài Khao chính là những tổ ong khoái, năm nào cũng vậy, cứ vào mùa xuân ở 2 hang động Tà Lạt, Sán Vình có nhiều đàn ong khoái về làm tổ. Khi lập Thu, ong bay đi để lại vỏ sáp, đây là nguyên liệu vô giá để những người phụ nữ đun nấu thành sáp ong tan chảy và sử dụng chấm lên trên vải thổ cẩm, làm nổi bật thành những hoa văn độc đáo trên bộ trang phục truyền thống. Nếu đến Hoài Khao vào tháng 6, 7 âm lịch, du khách được tận mắt chứng kiến lễ cúng thờ ong khoái của bà con, đây là nét đẹp truyền thống văn hóa của người Dao Tiền lưu truyền từ đời này sang đời khác.

Bên cạnh đó, khi du khách đến Hoài Khao sẽ bắt gặp hình ảnh sàn gỗ được dựng ở giữa đồng, đây là nơi thực hiện nghi lễ cấp sắc của người Dao Tiền, tổ chức cho nam giới từ 9 tuổi trở lên, để đặt tên âm (tên cúng cơm), danh xưng sẽ được sử dụng sau khi họ qua đời. Nghi lễ cấp sắc là một nghi thức quan trọng và giàu truyền thống, thanh niên Dao Tiền đến tuổi đều phải trải qua lễ này mới được coi là trưởng thành về mọi mặt và được tổ tiên công nhận.

Vẻ đẹp yên bình của xóm Hoài Khao.

Với những giá trị về mặt văn hóa và cảnh quan, ngay từ năm 2018, huyện Nguyên Bình (tỉnh Cao Bằng) đã triển khai thực hiện chương trình đột phá xây dựng Hoài Khao thành Điểm du lịch cộng đồng.

Đến với Hoài Khao, du khách sẽ được người dân chào đón nồng hậu, được tận hưởng không khí thiên nhiên, phong cảnh bình dị với những thửa ruộng bậc thang trải dài lưng chừng đồi. Với không khí trong lành, người dân thân thiện, chân thành cùng nền văn hóa truyền thống đặc sắc, điểm du lịch cộng đồng Hoài Khao sẽ là điểm đến thú vị, độc đáo cho du khách.

Đặng Quyên