Muối củ kiệu - thức chấm đặc biệt của người M’nông

Là thức chấm đi kèm các món ăn chính, nhưng muối chấm cũng được chế biến đa dạng, phong phú. Có thể kể đến muối tro, muối ớt khô, muối ớt xanh, muối ớt rau thơm, muối củ kiệu… Thường chỉ được làm vào các dịp đặc biệt, muối củ kiệu trở thành thức chấm đặc biệt và đôi khi còn là món ăn riêng độc đáo trên mâm cơm truyền thống của người M’nông.

Để làm muối củ kiệu, ngoài hai gia vị là muối và ớt xiêm rừng, người M’nông bắt buộc phải có được loại củ kiệu truyền thống của mình. Nhìn trông giống hành lá và củ kiệu của người Kinh thường dùng muối chua vào ngày tết nhưng củ kiệu của người M’nông xưa có lá nhỏ hơn, mùi thơm hơn và vị cũng khác hẳn. Người M’nông chỉ dùng loại củ kiệu này để làm muối chấm.

Cách chế biến muối củ kiệu đơn giản nhưng yêu cầu người chế biến ước lượng, cân bằng được các loại gia vị mới tạo được độ ngon. Tỷ lệ muối được cho vào phải hợp lí, không quá nhiều để tránh cảm giác quá mặn. Tùy theo sở thích ăn cay của từng người, từng gia đình mà lượng ớt xiêm xanh được dùng nhiều hay ít. Ngoài dùng ớt xiêm xanh, người M’nông còn dùng ớt xiêm chín đỏ, nướng sơ qua than cho hơi héo để bớt vị hăng của ớt trong khi vẫn giữ được vị cay.

Thường thì người M’nông lấy phần đầu của cây kiệu (gọi là củ kiệu). Củ kiệu được bóc bỏ một lớp bọc bên ngoài rồi rửa sạch, để ráo nước. Muối, ớt xiêm và củ kiệu được cho vào cối hoặc ống lồ ô giã thật nát. Đây là cách muối củ kiệu truyền thống của người M’nông. Nhiều người còn ưa dùng lá của cây kiệu thái nhỏ rồi cho vào giã cùng để tăng thêm mùi thơm của thức chấm. Sau này, người M’nông còn thêm chút bột ngọt để thức chấm hài hòa hơn, có thể trở thành món ăn với cơm ngày mưa gió. Khác với các loại muối chấm thông thường, nhờ có củ kiệu mà loại thức chấm này có mùi thơm nồng khó tả.

Muối củ kiệu dùng chấm món gì cũng thấy hợp, đem lại mùi vị thơm ngon. Người M’nông ưa thích dùng muối củ kiệu để chấm các loại đồ nướng như cá nướng, thịt nướng. Kích thích vị giác, muối củ kiệu còn rất phù hợp khi ăn kèm với thịt luộc, cơm nếp, măng luộc… Dưới sự pha trộn khéo léo, muối củ kiệu có sức hấp dẫn kì lạ và trở thành món ăn đặc biệt trên mâm cơm truyền thống của người M’nông./.