Nét độc đáo kiến trúc nhà sàn của người Tày ở Nam Quang (Cao Bằng)

Một ngôi nhà sàn ở xóm Tổng Phườn, xã Nam Quang (Bảo Lâm).

Nam Quang là xã vùng cao, cách trung tâm huyện khoảng 7 - 8 km. Những ai có dịp ghé thăm không khỏi ngỡ ngàng và yêu thích bởi nét độc đáo của những ngôi nhà sàn nơi đây. So với nhà sàn của một số dân tộc khác, nhà sàn của người Tày Nam Quang có nét độc đáo và mang vẻ đẹp riêng, được nhân dân địa phương lưu giữ qua nhiều thế hệ.

Theo số liệu thống kê, trên địa bàn xã Nam Quang hiện có hơn 90% số nhà là nhà sàn, thông thường nhà sàn ở đây được xây dựng 5 gian, 2 trái. Ông Ma Văn Khâm, xóm Tổng Phườn, xã Nam Quang chia sẻ: Hiện nay, gia đình nào có điều kiện có thể làm những ngôi nhà sàn to, rộng. Nhà nào ít điều kiện thì làm nhà 5 gian hoặc 3 gian. Khâu chuẩn bị vật liệu làm nhà rất quan trọng và tốn nhiều thời gian, thường mất 2 - 5 năm, tùy vào điều kiện của mỗi gia đình.

Trước đây, khi rừng còn nhiều gỗ, bà con thường chọn những cây gỗ to về dựng nhà. Với ngôi nhà 7 gian, 2 trái, kết cấu theo tiêu chuẩn phải có 62 cột, gồm cột trụ, cột quân và cột hiên, trong đó có 16 cột chính. Đây là bộ khung quyết định sự vững chắc và tạo nên hình dáng của ngôi nhà, có cột trụ vững trên mặt đất làm điểm tựa cho ngôi nhà. Cũng giống ở những nơi khác, mỗi ngôi nhà đều có góc khóa khung nhà để nhà không bị xê dịch.

Ngoài ra, các ngôi nhà được bưng bằng ván xung quanh, mái lợp bằng ngói âm dương..., Bên trong nhà được thiết kế rất chặt chẽ và chia làm 5 gian hoặc 7 gian. Trong đó, gian chính giữa là gian trang trọng nhất để đặt bàn thờ thờ cúng tổ tiên và tiếp khách, hai bên là phòng ngủ của gia đình. Hiện nay, bếp không để gian giữa nhà, thay vào đó bếp để gian ngoài cùng tiện cho việc sinh hoạt.

Ông Hà Trung Hòa, người Tày ở xóm Tổng Phườn, xã Nam Quang cho biết: Người dân ở đây rất thận trọng khi chọn hướng nhà. Việc chọn hướng nhà phải do các thầy cúng chọn lựa sao cho phù hợp với gia chủ, cất nhà đúng hướng sẽ đem lại tài lộc và may mắn cho gia đình. Theo quan niệm của người dân nơi đây, ngôi nhà sàn đẹp thường quay lưng vào núi, mặt hướng ra đồng ruộng. Vào mùa hè, tạo sự thoáng mát, giúp cho không khí được lưu thông, khi trời mưa sẽ không ẩm ướt, còn mùa đông tránh được giá lạnh.

Ngày nay, cùng với sự phát triển kinh tế - xã hội, đời sống vật chất của nhân dân được nâng cao, nhiều ngôi nhà cao tầng dần thay thế những ngôi nhà sàn cổ. Tuy nhiên, những ngôi nhà sàn của đồng bào xã Nam Quang vẫn được bảo tồn, lưu giữ qua nhiều thế hệ, mang nét đẹp và kiến trúc thẩm mỹ đặc trưng riêng.