Người truyền lửa đam mê chữ Thái
Ông Lô Đức Mậu và những câu đối bằng chữ Thái hệ Lai Tay do nghệ nhân Sầm Văn Bình soạn.
Lô Đức Mậu sinh năm 1957. Năm 17 tuổi, chàng thanh niên người Thái lên đường nhập ngũ và vào chiến trường đúng những ngày Chiến dịch Hồ Chí Minh giải phóng hoàn toàn miền Nam bước vào giai đoạn cuối. Ông Mậu lúc đó là chiến sĩ thuộc Sư đoàn 5, Quân khu 7. Dù không trực tiếp tiến vào Sài Gòn trong ngày 30/4/1975, nhưng với ông, khoảnh khắc nghe Tổng thống Việt Nam Cộng hòa Dương Văn Minh đọc lời tuyên bố đầu hàng vô điều kiện từ radio là một kỷ niệm khó quên trong đời quân ngũ dằng dặc hơn 25 năm.
Trở về nước sau khi tham gia giúp nhân dân Campuchia thoát khỏi nạn diệt chủng Polpot, Lô Đức Mậu được cử đi đào tạo sĩ quan ngành hóa học rồi về ông nhận nhiệm vụ tại Bộ Tổng Tham mưu. Từ năm 1989, ông xin về công tác tại huyện đội Quỳ Châu cho đến năm 2000 thì nghỉ hưu với quân hàm thiếu tá.
Bản Hoa Tiến 2 là nơi cộng đồng người Thái sinh sống lâu đời nhưng có những vốn cổ văn hóa đang đứng trước nguy cơ mai một, trong đó phải kể đến chữ Lai Tay, một sản phẩm văn hóa của người Thái khu vực tây bắc Nghệ An. Ông Mậu cho hay, từ nhỏ đã được cha dạy cho đọc và viết loại chữ này, cùng nhiều bài dân ca, câu chuyện thơ được viết bằng chữ Thái. Nhưng trong cộng đồng giờ còn rất ít người nhớ được.
Năm 2008, phong trào truyền dạy chữ Lai Tay được khôi phục ở nhiều địa phương, trong đó có huyện Quỳ Châu, ông cũng tham gia lớp học. Vì đã có vốn liếng ban đầu, nên ông nhanh chóng lĩnh hội và được chọn là người truyền dạy chữ Thái cho người dân trong xã cùng với những nghệ nhân có tiếng như Sầm Văn Bình, Vi Ngọc Chân. Những lớp học được ông thực hiện một cách tự nguyện và hoàn toàn miễn phí.
Lớp học gần đây nhất của ông Lô Đức Mậu đứng ra tổ chức đã diễn ra từ đầu hè 2021. Tuy nhiên, do dịch Covid-19 diễn biến phức tạp nên phải tạm dừng. Ông Mậu cho hay, lớp học sẽ tiếp tục khi đợt dịch qua đi. Dù đã gần bước sang tuổi 64, nhưng niềm đam mê vốn văn hóa của cha ông vẫn còn chưa nguôi trong tâm trí ông. “Được truyền dạy chữ Lai Tay cho thế hệ trẻ là điều mà tôi luôn muốn thực hiện”.
Không chỉ tham gia truyền dạy chữ Thái, trong khoảng 20 năm qua, Lô Đức Mậu đã bỏ công sưu tầm và góp phần khôi phục một số nghi lễ truyền thống của người bản địa đang có nguy cơ mai một. Ông trở thành một người uy tín trong cộng đồng về các mảng văn hóa cũng như lịch sử của các làng bản trên địa bàn xã Châu Tiến./.
Minh Nguyệt
