Làng nghề làm trống Đọi Tam, Hà Nam
Làng Đọi Tam, xã Đọi Sơn, huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam (cách Hà Nội 45 km) có nghề làm trống từ rất lâu đời. Tương truyền năm 986, được tin vua Lê Đại Hành sửa soạn về làng cày ruộng tịch điền khuyến nông, hai anh em nhà nọ là Nguyễn Đức Năng và Nguyễn Đức Bản đã tự tay làm một cái trống to để đón vua. Tiếng trống vang như sấm rền nên về sau hai ông được dân làng tôn là Trạng Sấm, tổ nghề của làng.
Nghề làm trống ở Đọi Tam là nghề cha truyền con nối, làm đủ các loại trống. Con trai trong làng khoảng 12, 13 tuổi được dạy làm các loại trống nhỏ… đến 16, 17 tuổi thì theo cha, anh đi làm trống đại. Trống sấm chỉ dành cho các đàn ông khoẻ mạnh, có kinh nghiệm và kỹ thuật điêu luyện.
Để làm một chiếc trống phải qua ba bước: làm da, làm tang và bưng trống. Bác Khang, người chuyên làm da trâu để làm trống, cho biết: “Da làm trống phải là da trâu cái, được đem bào hết lớp màng, sau đó ngâm nước, khử mùi, chống thối rồi phơi khô 3 nắng. Khi bào da cũng phải chú ý không để da quá dày vì tiếng trống sẽ bị bì, ngược lại nếu da mỏng thì trống sẽ mau thủng. Lớp da ngoài được dùng làm trống to, lớp da dưới dùng làm trống nhỏ cho trẻ con”.
Người ta chọn gỗ làm tang trống chủ yếu là gỗ mít do loại gỗ này dẻo, mềm, không bị cong vênh, nứt vỡ; hơn nữa “gỗ mít đánh ít kêu nhiều”. Gỗ được cắt thành nhiều khúc sau đó pha thành từng “dăm”. Tuỳ theo kích cỡ của trống mới định ra bao nhiêu “dăm”, cũng như độ cong và độ dẻo của dăm để khi khép với thân trống vừa khít, không có kẽ hở. Để cho trống thật kín, thợ làm trống dùng sơn ta miết vào các khe, cứ một lớp sơn lại có một lớp vải màn.
Cuối cùng là bưng trống. Da trâu được quây tròn căng hết cỡ trên mặt trống, rồi đóng cố định vào thân trống bằng đinh chốt. Đinh chốt được làm từ vầu hoặc tre già.
Trống Đọi Tam nổi tiếng nhờ độ bền, đẹp, tiếng no, tròn… đó là nhờ bí quyết riêng của làng cùng tâm huyết của người làm trống.
Thật tự hào khi chiếc trống sấm lớn nhất Việt Nam với đường kính 2,05 m, cao 2,75 m được chính những nghệ nhân ở làng làm ra. Chiếc trống đã được các nghệ sĩ biểu diễn vào đêm đón giao thừa năm cuối cùng của thiên niên kỷ này, chuẩn bị cho lễ kỷ niệm 990 năm và tới đây là 1000 Thăng Long – Đông Đô – Hà Nội.
Ngày nay, người dân ở Đọi Tam vẫn ra sức bảo tồn nghề truyền thống của cha ông. Với nghề trống, không chỉ đủ ăn nhiều gia đình ở làng đã làm giàu. Những người dân Đọi Tam họ luôn tự hào là sống được bằng nghề tổ và giữ nghề, truyền nghề cho con cháu.
