Lễ hội Lồng Tồng của người Tày (Hoà Bình)

Đã thành tập tục, sau những ngày vui xuân chấm dứt, một mùa đồng áng lại bắt đầu, các bản người Tày lại nhộn nhịp chuẩn bị lễ hội Lồng tồng. Từ vài ngày trước hội, các cụ cao niên trong xã đã tổ chức họp bàn, phân công công việc chuẩn bị cho ngày hội. Cánh trai trẻ thì chuẩn bị trang phục, giầy dép, các thiếu nữ thì ríu rít rủ nhau ngồi khâu còn, đan yến (để đá cầu) và làm bánh trái phục vụ lễ hội

Buổi sớm ngày hội, bên bếp lửa hồng, các gia đình người Tày thổi xôi, luộc thịt, sắp xếp hương hoa, bánh trái, chuẩn bị lễ vật cẩn thận trước khi mang ra đồng góp lễ. Từ 6 giờ sáng, trên khắp các ngả đường, từng tốp nam nữ í ới gọi nhau đi dự hội, khiến cho vùng rừng núi thường ngày vốn yên bình bỗng trở nên nhộn nhịp trước không khí tưng bừng, vui vẻ của ngày hội.

Địa điểm tổ chức hội thường ở giữa cánh đồng hay trên một bãi đất rộng. Trong tiếng trống, tiếng chiêng, tiếng thanh la rộn rã, thầy cúng làm lễ xin Trời Đất, Tổ Tiên được tổ chức lễ hội. Giữa làn mưa bụi giăng giăng, văng vẳng tiếng gọi cầu mùa báo hiệu một Năm mới mưa thuận, gió hòa, cây cối tốt tươi, no ấm đến mọi nhà. Bài cúng chấm dứt, thầy cúng dẫn đầu đoàn người xuống đồng, giúp một thanh niên khỏe mạnh cày những đường cày đầu tiên, mở đầu cho mùa sản xuất mới trước sự chứng kiến của đông đảo dân làng.

Lễ Lồng tồng của người Tày còn có cuộc thi cấy lúa trên mảnh ruộng nước đã được bừa ngấu từ trước. Thầy cúng cầm nắm thóc vãi xuống đất và rẩy ít nước lên Trời với lời khấn cầu mong cuộc sống no đủ, hạnh phúc cho dân bản. Đây cũng là một trong những nghi lễ chính của lễ hội, phản ánh rõ nét nhất lễ tiết nông nghiệp của cư dân trồng lúa nước.

Phần lễ kết thúc, các trò chơi dân gian được tổ chức tưng bừng với đu quay, kéo co, đẩy gậy, bắn nỏ, đánh yến, thi cày... Vui nhất là trò chơi tung còn. Một cây nêu cao được dựng ở bãi rộng. Già, trẻ, gái, trai, nam, nữ đua nhau ném quả còn sao cho trúng hồng tâm trên đầu ngọn nêu. Ai chiến thắng sẽ nhận một phần quà tượng trưng và được coi là người bước vào năm mới nhiều may mắn nhất.

Lễ hội Lồng Tồng là sinh hoạt cộng đồng đặc sắc, chứa đựng nhiều giá trị nhân văn, nghệ thuật, nơi tôn vinh văn hóa, phản ánh tâm tư, nguyện vọng của người Tày mong ước được mùa, khỏe mạnh, vạn vật sinh sôi, nảy nở trong năm mới.