Khuôn Lùng (Hà Giang), mảnh đất nhiều trầm tích văn hóa

Đình Mường, nơi thờ cúng đức Ông, đức Bà.

Về Khuôn Lùng, vùng đất luôn xanh tươi, trù phú, chúng ta không chỉ được trải nghiệm những nét yên bình trong nếp sống của đồng bào Tày; thưởng thức khí hậu trong lành, các món ăn thôn quê mà còn được đắm mình trong những huyền tích xa xưa đầy huyền bí.

Theo truyền thuyết, đức Ông, đức Bà là những người có công khai phá đất đai, xây dựng nên vùng đất Khuôn Lùng và các xã lân cận. Trải qua những gian khổ khi phải chống chọi với thổ nhưỡng của vùng đất hoang dã, sự tấn công của các loại thú dữ và kẻ thù, đức Ông, đức Bà đã khai khẩn đất hoang, tạo nơi sinh cơ lập nghiệp trù phú cho con cháu. Những câu chuyện về thời mở rừng, lập đất của đức Ông, đức Bà nhuốm màu huyền thoại khiến người nghe nửa thực nửa ngờ. Được người dân nơi đây chỉ dẫn, chúng tôi tìm đến phần mộ của đức Ông như một minh chứng rõ rệt về huyền thoại mở đất, tạo làng. Mộ phần đức Ông nằm ở khu đất bên dòng suối, nước trong xanh, được bao bọc bởi rừng vầu tươi tốt. Trong không khí thâm trầm và huyền bí của khu mộ, ngắm nhìn những cây vầu xanh mướt, thẳng tắp, xếp thành hàng như những người lính canh gác cho đức Ông tạo cho ta một cảm giác trang nghiêm và huyền bí.

Từ phần mộ của đức Ông, chúng tôi tìm đến đình Mường, nơi thờ cúng đức Ông được đặt trên gò đất cao, không gian thoáng đãng giữa cánh đồng tốt nhất của làng; cửa đình chỉ được mở khi đến dịp lễ hội vào ngày 17 tháng Giêng hàng năm. Trong ngày Lễ hội đình Mường, bà con trong xã sẽ rước lễ vật từ nhà Túc dâng lên đức Ông, đức Bà và các vị thần, thánh. Lễ hội đình Mường mang nhiều nghi lễ đặc sắc, thể hiện lòng biết ơn của con cháu dành cho những người khai hoang lập địa, tạo ra nơi ở cho nhân dân. Kết thúc phần lễ là các hoạt động văn hóa, nghệ thuật, trò chơi dân gian đặc sắc cầu mong thánh thần, đức Ông, đức Bà phù hộ, ban sức khỏe cho con cháu.

Ngày nay, Khuôn Lùng là điểm đến không thể bỏ qua trong bản đồ du lịch của huyện Xín Mần, với các địa điểm khám phá nguyên sơ và trong lành. Để phục vụ nhu cầu ăn, nghỉ của du khách, xã xây dựng Làng Văn hóa du lịch cộng đồng thôn Nà Ràng, nơi có địa thế đẹp và giữ được nhiều nét văn hóa truyền thống của dân tộc Tày. Kết hợp những huyền thoại về thời khai khẩn đất hoang của tổ tiên, các lễ hội văn hóa truyền thống với những lợi thế do thiên nhiên ban tặng, tin rằng Khuôn Lùng sẽ trở thành điểm đến hấp dẫn của Xín Mần.