Ngôi nhà gỗ ngói đỏ của anh Đinh Văn Điện, 40 tuổi, ở xóm 5, xã Cồn Thoi được anh và gia đình giữ gìn cẩn thận, thường xuyên tu bổ, chỉnh trang để chống mối mọt, xuống cấp. Ngôi nhà có kết cấu mang đậm dấu ấn của người dân vùng đồng bằng Bắc Bộ, gồm 3 gian, 2 chái, làm hoàn toàn bằng gỗ mít rừng có kết cấu vững chắc, vì kèo 3 hàng cột, liên kết bởi xà ở đầu và bậu ở chân cột. Mái của ngôi nhà được thiết kế có dốc lớn để tránh nước mưa, tránh dột và tạo bóng râm. Với hệ thống cửa chính và cửa sổ thoáng đãng nên ngôi nhà luôn giữ nhiệt độ mát mẻ vào mùa hè, ấm áp vào mùa đông. 

Anh Điện cho biết: Ngôi nhà có niên đại hơn 100 năm, được gia đình tôi mua lại của gia đình ở Thanh Hóa, về dựng lại để sử dụng cho đến nay. Ngôi nhà đã gắn bó với các thành viên trong gia đình mấy thế hệ nên có ý nghĩa lớn với tôi. 

Hiện nay, tôi cố gắng bảo tồn giá trị nguyên vẹn của nếp nhà, từ hệ thống cửa bức bàn dùng cối xoay, bức rèm gỗ trên mái, đấu, bát, vòi, đầu trụ hình đầu rồng, cũng như hoa văn được đục trang trí trên vách nhà, mái nhà bằng ngói đỏ… Bên cạnh việc gìn giữ những giá trị vốn có của ngôi nhà, để tạo không gian thoáng đãng, tôi trồng cây bóng mát quanh nhà, tạo tiểu cảnh bằng những chum nước mưa, chậu hoa, lồng chim cảnh, mang đậm dấu ấn làng quê.

Ngôi nhà xây được gần 10 năm nay theo kiến trúc nhà cổ của gia đình anh Phan Văn Phú, xóm Vinh Ngoại, xã Thượng Kiệm đã tạo nên nét đẹp văn hóa truyền thống giữa cuộc sống hiện đại. Anh Phú chia sẻ: Gia đình tôi 5 đời nay sống trong ngôi nhà mái ngói đỏ. 

Do muốn lưu giữ giá trị truyền thống về nhà ở của người dân vùng đồng bằng Bắc bộ, gia đình tôi đã xây dựng ngôi nhà 3 gian, mái ngói đỏ từ đất sét nung, xà, cột nhà bằng gỗ lim, với 2 hàng cột, 2 vỉ kèo, 2 đốc nhà, bộ cửa chính bằng gỗ đục theo kiểu tứ linh. 

Ngôi nhà chỉ sử dụng một loại gỗ nên đã mang đến một không gian kiến trúc thống nhất về màu sắc, độ bóng. Các chi tiết trang trí được trạm trổ hình đầu rồng, cánh lá cách điệu và những hoa văn đối xứng. Tất cả hòa quyện với nhau tạo thành một tổng thể thống nhất và đẹp mắt. 

Trong 3 gian nhà, gian giữa là không gian thờ tự, hai gian bên là nơi tiếp khách. Với không gian ngôi nhà rất tiện cho cuộc sống hằng ngày của gia đình, luôn ấm áp, gần gũi với thiên nhiên.

Đồng chí Phạm Văn Tăng, Phó trưởng Phòng Văn hóa và Thông tin huyện Kim Sơn cho biết: Trên địa bàn huyện Kim Sơn hiện có trên 180 di tích là đình, đền, miếu, phủ, nhà thờ họ tộc, văn chỉ, kiến trúc nghệ thuật, nhà cổ. 

Trong những năm qua, các cấp, các ngành và nhân dân huyện Kim Sơn luôn quan tâm việc quản lý, giữ gìn, bảo tồn di sản văn hóa, trong đó có những ngôi nhà cổ, nhà kiến trúc cổ. Nhân dân trên địa bàn huyện cũng đã nhận thức được giá trị văn hóa, kiến trúc của những ngôi nhà cổ mà cha ông để lại, không ngừng tu bổ, tôn tạo, đem lại cảnh quan, khuôn viên đẹp cho gia đình. 

Để tiếp tục phát huy giá trị lịch sử, văn hóa, kiến trúc của những ngôi nhà cổ, trong thời gian tới, huyện tiếp tục quan tâm tuyên truyền, hướng dẫn nhân dân trên địa bàn không ngừng gìn giữ, bảo tồn để các ngôi nhà cổ lưu truyền về sau.

Khuyến khích nhân dân trong việc tôn tạo, tu sửa để bảo tồn ngôi nhà, nhằm lưu giữ kiến trúc cổ. Đồng thời quảng bá, giới thiệu những nét đẹp các công trình kiến trúc cổ của địa phương, gắn với phát triển du lịch sinh thái, cộng đồng.

Bài, ảnh: Tiến Minh