Lễ dựng cột nhà của người Chăm
Lễ dựng cột nhà và lễ mừng nhà mới là nét sinh hoạt văn hóa cộng đồng đã lưu truyền qua nhiều thế hệ, có ý nghĩa hướng về những giá trị văn hóa cội nguồn của cha ông.
Nghi thức tiến hành long trọng
Khi xây cất một ngôi nhà mới, cộng đồng Chăm Islam An Giang có quan niệm việc dựng cột nhà rất quan trọng. Khi dựng cột gia chủ chọn ngày thuận lợi, khoảng 6 giờ sáng gia chủ mời đại diện Ban giáo cả (sư cả đạo Hồi) và các thanh niên khỏe mạnh đến nơi dựng cột, thực hiện các nghi thức dựng cột nhà.
Trước khi dựng cột, chủ nhà tiến hành nghi thức “hứng mạt cưa”. Ông giáo cả cưa đầu cột, phía dưới có cái mâm phủ vải trắng để hứng mạt cưa, sau đó lấy vải trắng gói mạt cưa lại để lên đòn dông. Sau khi mạt cưa được để lại lên đòn dông, thì các nam thanh niên sẽ tiến hành đào 1 cái lỗ để chôn cột nhà. Khi đào lỗ chôn cột nhà, người ta cắt trái bí đao chôn dưới cột nhà, với ý nghĩa làm cho ngôi nhà luôn được mát mẻ, thuận lợi và gia chủ được bình yên.
Lúc bắt đầu dựng cột nhà, thanh niên trai tráng trong làng chia thành hai nhóm kéo dây cột, ông giáo cả vịn cột và tất cả cùng đọc kinh: Salawat Nabi Moham Mach. Họ vừa đọc vừa kéo dây dựng cột thẳng lên với ý nghĩa cầu xin thánh Ala ban những điều tốt đẹp cho gia chủ. Khi tất cả mọi người đọc kinh Salawat Nabi Moham Mach xong, ông giáo cả cùng tất cả mọi người ngồi xuống và cầu nguyện chúc gia chủ bình an, hạnh phúc.
Khi kết thúc các nghi thức dựng cột nhà, gia chủ giao phần còn lại cho thợ xây hoàn chỉnh ngôi nhà của mình. Sau khi làm nhà xong, chủ nhà tiến hành làm lễ mừng nhà mới (Lễ tạ ơn Kuột san). Buổi lễ thường được tổ chức vào đầu giờ chiều tầm từ 13 giờ đến 14 giờ. Theo quan niệm của đồng bào, đây cũng là thời gian thuận tiện nhất của tất cả mọi người. Trong nhà gia chủ trang trí dọn dẹp thật đẹp và chuẩn bị một hũ gạo, một hũ muối để trên rế, bày trí gần cột nhà với ý nghĩa trong bếp luôn luôn lúc nào cũng đầy đủ, thể hiện cuộc sống ấm no, hạnh phúc.
Giá trị văn hóa nguồn cội của cha ông
Nghi thức vào nhà mới cũng được chủ nhà tiến hành một cách long trọng. Đi đầu là bà chủ nhà, tay ôm con mèo tượng trưng cho may mắn, tiếp theo là ông giáo cả, ông chủ nhà và bà con, quan khách. Đến mừng nhà mới, mọi người trong làng thường mang đến những lễ vật mừng nhà mới như sữa, hột vịt, bột, đường và những vật dụng gia đình với ý nghĩa quan tâm, gắn kết tình làng, nghĩa xóm, chung vui, mừng gia chủ có nhà mới. Gia chủ nhận lễ vật và sắp xếp chỗ ngồi cho mọi người. Nam thì ngồi ở căn nhà trước, phụ nữ thì ngồi căn nhà sau (vì theo phong tục của đồng bào dân tộc Chăm thì nam nữ không được ngồi chung chiếc chiếu trừ khi đó là vợ chồng).
Những chàng trai tham gia lễ cúng tạ ơn ngồi thành hàng và cùng với giáo cả đọc kinh cầu phước, cảm tạ ơn trên đã giúp cho gia đình có được ngôi nhà mới, đồng thời cầu mong cho gia đình làm ăn thuận lợi, êm ấm. Sau nghi thức lễ tạ ơn, những món bánh truyền thống như: bánh Hapum, Hakalim, bánh Bakigah… được gia chủ mang ra mời khách. Mọi người cùng ăn bánh, uống trà, vui vẻ mừng cho gia chủ có ngôi nhà khang trang./.
