Múa rùa - điệu múa độc đáo của người Dao (Yên Bái)

Trình diễn múa rùa của người Dao xã Xuân Tầm, huyện Văn Yên.

Theo sử tích, bản làng người Dao đang an vui, hạnh phúc bỗng xuất hiện một con rùa tinh đến quấy nhiễu. Vì thế, mọi người phải kêu cứu đến Bản Vương của người Dao. Bản Vương báo mộng cho dân làng phải tìm cách bắt được rùa tinh đem về cúng tổ tiên thì mới yên ổn được. 

Từ đó trở đi, múa rùa chính thức ra đời và có trong Tết nhảy của người Dao. Để tiến hành điệu múa rùa, người ta sẽ lập một đàn thờ ở giữa nhà. 

Trong màn múa, người Dao dùng con dao bằng gỗ được đẽo gọt, sơn màu cẩn thận và được cắm dọc khu vực đàn múa. Người múa tay cầm chiếc chuông, chiếc chiêng gõ theo nhịp đồng đều, lúc đi nhanh lúc chậm rãi, lúc lom khom, lúc nhấp nhổm theo một hình tròn xung quanh đàn cúng. 

Họ cứ nối tiếp nhau, lúc múa theo chiều kim đồng hồ, lúc múa ngược lại để diễn tả các động tác: tìm, đuổi bắt, khiêng rùa về nhà, giết và dâng rùa cúng tế Bàn Vương, các vị thần. 

Bởi vậy, múa rùa được xem là nghi lễ đội ơn thần linh, trời đất. Điệu múa được thực hiện 6 lần vào thời gian khác nhau trong 3 ngày diễn ra nghi lễ Tết nhảy nên cần nhiều người đàn ông có sức khỏe tham gia. 

Suốt thời gian diễn ra Tết nhảy, các điệu múa sẽ được diễn ra lặp đi lặp lại nhiều lần, mỗi người phải nhảy múa hàng chục, hàng trăm lượt liên tục qua ngày xuyên đêm trong tiếng trống, tiếng chuông. 

Con rùa trong văn hóa người Dao là con vật linh thiêng, hiện thân cho thế giới âm cho nên khi con người bắt được con rùa là biểu hiện sự chiến thắng, âm dương hòa hợp. Điệu múa rùa theo ngôn ngữ người Dao gọi là “pẻo tộ”. 

Đội múa rùa thường có số lượng  từ 10 người trở lên nhưng nếu có đông người tham gia sẽ càng đem lại nhiều may mắn cho dòng họ. 

Tết nhảy nói chung và màn múa rùa nói riêng là hình thức sinh hoạt văn hóa dân gian đã truyền tải được nghệ thuật sử dụng ngôn từ, nghệ thuật âm nhạc, nghệ thuật múa, nghệ thuật tạo hình của người Dao. 

Đến nay, nhằm bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa đặc sắc, các nghi lễ đã được sân khấu hóa để phục vụ trình diễn, giáo dục, giới thiệu, quảng bá về nét văn hóa độc đáo của người Dao ở Yên Bái. 

Cùng với lễ cấp sắc, điệu páo dung ngọt ngào, múa rùa đã trở thành nét đẹp trong truyền thống văn hóa của người Dao, thể hiện sự nhớ ơn tổ tiên và tình yêu quê hương, đất nước.