Vân Long khu bảo tồn thiên nhiên, hội tụ hệ sinh thái đất ngập nước và rừng trên núi đá vôi
Vân Long là khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước lớn nhất vùng đồng bằng Bắc bộ, thuộc huyện Gia Viễn, Ninh Bình. Vân Long được đưa vào khai thác du lịch từ năm 1998 và năm 1999 trở thành khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước lớn của Việt Nam.
Ngược dòng thời gian, vào năm 1960, một tuyến đê dài hơn 30 km được đắp lên phía tả để trị thuỷ sông Đáy, biến Vân Long thành vùng đất ngập nước rộng đến 3.500 ha, kéo những loài chim thú di trú về đây dừng chân kiếm ăn, tránh rét. Những quả núi bị cô lập thành những đảo đá giữa thung lũng nước mênh mông đã “tình cờ” trở thành “cứu cánh” cho nhiều loài động, thực vật thoát khỏi bàn tay triệt phá của con người. Nhưng sự “tình cờ” đáng giá nhất phải kể đến khi các chuyên gia nước ngoài phát hiện nơi đây có đến hơn 40 cá thể loài voọc mông trắng (còn gọi là quần đùi trắng) đang sinh sống. Phát hiện này làm giới khoa học ngỡ ngàng, bởi voọc mông trắng là loài có nguy cơ tuyệt chủng cao, có tên trong sách đỏ thế giới. Trước đó loài linh trưởng này chỉ được biết đến ở Vườn Quốc gia Cúc Phương. Nghiên cứu khu vực đầm lầy Vân Long đã đưa các nhà khoa học đi từ ngạc nhiên này đến ngạc nhiên khác và động thực vật nơi đây rất đặc trưng cho hệ sinh thái: Núi đá vôi và đất ngập nước của vùng châu thổ sông Hồng. Ngoài voọc mông trắng, tại Vân Long còn nhiều loài động, thực vật quý hiếm được ghi trong sách đỏ Việt Nam: Tuế lá rộng, mã tiền, lát hoa, gấu ngựa, báo gấm, kỳ đà hoa… Vùng đất ngập nước này là hiện trường nghiên cứu tính đa dạng sinh học của các hệ sinh thái trên và là nơi nghiên cứu loài voọc mông trắng lớn nhất Việt Nam, vì có số lượng cá thể nhiều, lại dễ quan sát. Ngoài hai hệ sinh thái chủ yếu nói trên, vùng đất ngập nước Vân Long còn có các hệ sinh thái: đồng ruộng, đồng cỏ, nương rẫy, làng bản…Nghiên cứu của các nhà khoa học cho biết: Hệ thực vật bậc cao, có mặt ở Vân Long có khoảng 457 loài thuộc 327 chi, 127 họ. Đặc biệt có 8 loài được ghi trong sách đỏ Việt Nam là: Kiêng, lát hoa, tuế lá rộng, cốt toái bổ, sắng bách bộ, mã tiền, hoa tán, bò cạp núi. Hệ sinh thái động vật Vân Long có 39 loài, 19 họ, 7 bộ thú, trong đó có 12 loài động vật quý hiếm: Voọc mông trắng, gấu ngựa, sơn dương, khỉ mặt đỏ, báo hoa mai, báo gấm; có 9 loài được ghi trong sách đỏ Việt Nam: Rắn hổ chúa, kỳ đà hoa, trăn đất, rắn ráo trâu, rắn sọc đầu đỏ… Vân Long còn là một vườn chim tự nhiên và có tới 62 loài, 32 họ, 12 bộ. Hiện tại có khoảng 300 con cò bợ, cò ruồi, cò trắng thường xuyên kiếm ăn ở bãi sình lầy, ruộng lúa thuộc khu vực Vân Long. Nơi đây có thể còn là nơi trú ngụ quan trọng của các loài chim nước di cư như sâm cầm. Các nhà khoa học đã ghi nhận chính xác, Vân Long là điểm duy nhất ở Việt Nam có loài đại bàng Bonelli. Điều đáng chú ý là tại các khu đất ngập nước Vân Long có các loài cà cuống - một nhóm côn trùng quý hiếm đã được đưa vào sách đỏ Việt Nam. Ngoài giá trị dược lý gắn liền với văn hoá ẩm thực thì loài cà cuống sống được còn là sự biểu hiện trong sạch của môi trường nước nơi đây và giúp con người tiêu diệt một số loài thân mềm mang bệnh ký sinh trùng.
Không chỉ là khu bảo tồn thiên nhiên, vùng đất ngập nước Vân Long còn là nơi có cảnh quan hấp dẫn. Vân Long được mệnh danh là “vịnh không sóng” vì đi thuyền trên đầm du khách sẽ thấy mặt nước phẳng như một tấm gương khổng lồ. Bức tranh thuỷ mặc phản chiếu rõ từng nét tạc mạnh mẽ của núi đá vôi mang hình dáng đúng với tên gọi như: Núi mèo cào, núi mâm sôi, núi hòm sách, núi đá bàn, núi đá nghiên, núi mồ côi, núi cô tiên… Nước ở đây không có màu xanh của biển mà trong vắt hiện rõ những lớp rong rêu dưới đáy. Vân Long có 1.000 hang động đẹp với nhiều hang lớn có thể phát triển du lịch như: hang cá, hang bóng, hang rùa, hang chanh. Riêng hang cá dài 250 m, cao 8 m, rộng 10 m, là một động rất đẹp và là nơi quần tụ, sinh sản của các loài cá: trê, rô, chuối. Hang bóng là một hang động đẹp, dài 100 m; hang đuối có 4 tầng…
Vân Long không chỉ là khu bảo tồn thiên nhiên có tính đa dạng sinh học cao mà còn là một kho báu về cảnh quan du lịch mang tầm cỡ quốc gia, quốc tế.
Nguồn: Báo Ninh Bình
