Lễ rước và thay y trang cho thần vua trong lễ hội Ka Tê

Nét đời sống tâm linh

Đối với người Chăm, dù là vua hay là người bình thường, khi chết và trở thành thần linh ít nhất phải có ba bộ trang phục để dùng, (đồng bào gọi là: klau kaya anguei). Trang phục của vua gồm có: mão, áo, váy, dây lưng và giày. Trang phục của nữ thần hay hoàng hậu, công chúa gồm có mão, vòng tay, hoa tai, áo và khăn đội đầu. Ngày xưa, người Chăm sắm đầy đủ trang phục các vua chúa để dâng cúng trong lễ hội Ka Tê. Với lòng thành kính của mình người Chăm không chỉ sắm có 3 bộ trang phục cho vua mà còn có thể nhiều bộ, càng nhiều càng tốt, tùy theo điều kiện kinh tế của mỗi năm. Trước đây, bộ trang phục của nữ thần hay vua chúa do người dân ở các làng Chăm tiến cúng mỗi dịp tổ chức lễ Ka Tê. Đó là những thứ vải vóc, lụa, hàng thổ cẩm hảo hạng, có hoa văn, màu sắc đẹp. Tuy nhiên, do thời gian, việc bảo quản không tốt, nhiều loại vải, y phục của thần vua đã bị hư hỏng hoặc mấc mác. Y phục xưa cũ của thần vua không còn nữa nên nó được đồng bào thay thế bằng nhiều loại vải vóc mới mua từ các làng dệt thổ cẩm Chăm hiện nay.

Đoàn rước y trang lên tháp Po Klaong Girai trong hội Ka Tê.

Lấy giỏ tre đựng y trang từ trong kiệu ra để cúng thần vua.

Trong lễ hội Ka Tê, nghi lễ rước y trang diễn ra ở 3 địa điểm: Rước y trang vua Po Klong Girai (từ làng Phước Đồng lên tháp tại đồi Trầu, phường Đô Vinh, Tháp Chàm khoảng 7 km); rước y trang Po Rame (từ làng Phước Hậu lên tháp khoảng 2 km); rước y trang của Nữ thần Po Ina Nagar (từ xã miền núi Phước Hà về đền thờ ở làng Hữu Đức khoảng 15 km). Theo truyền thuyết “người Chăm và Raglai là chị em ruột, Chăm là chị cả, người Raglai là em út” (Cham sa-ai Raglai adei). Theo chế độ mẫu hệ, con gái út thừa kế tài sản và phụ trách thờ cúng tổ tiên nên người Raglai có nhiệm vụ giữ trang phục thần vua Chăm.

Nghi lễ thiêng liêng

Ngày đầu tiên người Chăm tổ chức Lễ rước y trang của nữ thần xứ sở Po Ina Nagar tại đền thờ bà ở thôn Hữu Đức. Ở đây diễn ra cuộc đón rước, trao y trang của nữ thần giữa người Chăm và người Raglai. Khi y trang về đến làng, bà con Chăm nô nức cùng nhau ra chào đón. Ngày hôm sau diễn ra nghi lễ rước y trang lên tháp thờ thần vua: tháp Po Klong Girai và tháp Po Rame. Vào lúc 6 giờ sáng, ngày mùng 01 tháng 7 (Chăm lịch) đồng bào tiến hành Lễ rước y trang (Raok khan aw Po Yang) lên đền tháp. Đây là nghi lễ mở đầu cho ngày hội, được diễn ra rất trọng thể. Trong ngày lễ rước y trang, đoàn người Raglai tập trung đầy đủ, ông từ giữ đền dâng cúng lễ vật như: rượu, trứng, trầu, cau,… xin phép Thần cho rước y trang về tháp cúng lễ. Đoàn người rước y trang được sắp xếp như sau: dẫn đầu là 05 đến 06 người Raglai đánh mã la (chiêng bằng, không có núm); tiếp đến là Cả sư chủ trì đền tháp; thầy kéo đàn Kanhi; bà Bóng (Muk Bajau); đội vũ nhạc; ở giữa là những thanh niên trai tráng khiêng kiệu đựng y phục của vua; hai bên là những thanh niên cầm cờ và những người phụ lễ đi theo. Đoàn rước đi trên con đường dài 4km từ đền thờ làng đến tháp Po Klong Girai. Nét sinh động nhất trong đoàn rước lễ là hàng chục thiếu nữ thướt tha trong bộ trang phục truyền thống, vừa đi vừa múa quạt trong nhịp trống Ginăng, kèn Saranai... Khi đoàn rước kiệu vua Po Klong Garai về đến tháp thì đội múa lễ của đoàn múa mừng trước tháp. Đây cũng là điệu múa mừng khi kết thúc một công đoạn trong nghi thức hành lễ rước y trang của người Chăm.

Mặc y trang cho thần vua.

Khi y trang đã được rước lên đền tháp, thầy cả Chăm, bà Bóng và các vị chức sắc tiến hành nghi lễ xin phép các thần linh cho mở cửa tháp, đền để đưa y trang vào tháp. Các nghi lễ thiêng liêng được thực hiện là lễ tắm rửa tượng và thay y phục mới cho vua. Cả sư mang bình nước thiêng ra để tưới tắm, tẩy rửa tượng vua (pamưnay yang) rồi dâng lễ, thay lễ phục cho vua. Thầy Kadhar vừa kéo đàn Kanhi vừa hát bài tụng ca, mô tả thao tác vua thần Chăm hiện về tháp: Vua tắm sạch sẽ, đội mão, mặc áo, váy, dây lưng và cuối cùng mang đôi giày về hưởng lễ vật Ka Tê. Những người tham gia cùng khấn tế mời vua nhận lễ và cầu xin vua thần phù hộ cho con cháu.

Đón kiệu y trang vừa rước lên tháp.

Lễ rước y trang và thay y trang là những nghi lễ thiêng liêng nhất, diễn ra trong Lễ hội Ka Tê của dân tộc Chăm. Lễ hội phản ánh rõ nét đời sống tâm linh của người Chăm, đó là tín ngưỡng thờ thần, vua. Lễ rước và thay y trang cho thần vua mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc, thể hiện lòng biết ơn của đồng bào đối với người đi trước qua nghi lễ dâng cúng y trang cho các vị thần vua, tái hiện nghi lễ đặc sắc nhất trong di sản văn hóa của người Chăm ở nước ta.

Tấn Khải