Nghề chạm khắc bạc của người Mông ở Sapa (Lào Cai)

Nghề đòi hỏi sự khéo léo, thẩm mỹ cao

Để tạo ra một sản phẩm trang sức bằng bạc, nghệ nhân Mông phải thực hiện qua nhiều công đoạn cầu kỳ để tạo ra sản phẩm mang nét đặc trưng, được cộng đồng ưa chuộng. Bộ công cụ chế tác bạc của người Mông gồm: bễ thổi; lò nung; nồi nấu bạc; khuôn đúc; búa đập; kìm sắt. Đe “thái” là công cụ chịu lực mạnh, dùng để kê trong quá trình tạo hình cho sản phẩm. Bộ đục chạm hoa văn: gồm 4 loại được làm bằng đinh sắt có hình dáng, kích thước, chức năng sử dụng khác nhau.

Để chế tác ra các sản phẩm bạc có giá trị, đáp ứng được nhu cầu người dùng, các nghệ nhân phải có kinh nghiệm chọn và phân biệt nguyên liệu. Nếu dùng phải bạc tạp chất thì trong quá trình chế tác, bạc thường bị vỡ vụn, không có độ trắng tinh khiết, theo đó, giá thành sản phẩm không cao, không phát huy được tính năng của bạc khi sử dụng (trang sức, bảo vệ sức khỏe, trừ tà ma,…).

Người làm nghề chạm khắc bạc đòi hỏi phải có tính kiên trì, cần cù và sáng tạo, vì quy trình chế tác sản phẩm bạc phải qua nhiều khâu đoạn cầu kỳ, phức tạp: đốt lò để nung bạc; nung bạc; đổ khuôn; chế tác hình dạng bạc trên đe; chạm khắc hoa văn; tu sửa, đánh bóng sản phẩm.

Thể hiện rõ giá trị văn hóa đặc sắc

Các sản phẩm được tạo ra từ nghề chạm khắc bạc thường mang tính sáng tạo, thẩm mỹ cao, bao gồm: vòng cổ; vòng tay. Trên mặt vòng khắc hình hoa lá, hình con bướm,… theo lối tả thực. Vòng vía, là loại vòng được chế tác riêng, dùng để đeo cho trẻ em và người lớn khi bị ốm. Vòng tai (khuyên tai), xược cài tóc là loại trang sức dành riêng cho phụ nữ. Nhẫn ngón tay, gồm 2 loại: tròn và dẹt. Đeo nhẫn có tiết diện tròn là dấu hiệu của những người còn độc thân (trai chưa vợ, gái chưa chồng) hoặc đã góa vợ/chồng và đang có ý định tái giá.

Trang sức bạc với họa tiết tinh xảo, hoa văn truyền thống đẹp mắt, được chế tác bởi những đôi bàn tay tài hoa của các nghệ nhân người Mông ở Sapa đã được rất nhiều du khách lựa chọn như một món quà lưu niệm đầy ý nghĩa khi đến với mảnh đất du lịch Sapa.

Với những giá trị lịch sử, văn hóa đặc sắc, tiêu biểu, nghề thủ công truyền thống chạm khắc bạc của người Mông ở Sapa đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch quyết định đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2013./.