Ruộng bậc thang Nậm Sài.

Từ trung tâm xã Nậm Sài, sau khi qua suối trên cây cầu sắt, chúng tôi theo con đường đất đá gập ghềnh hướng về phía đỉnh núi xa, nơi có những bản làng của đồng bào Dao, Xa Phó sinh sống. Mất gần nửa tiếng đồng hồ chinh phục đoạn đường khó và dốc, đứng trên con đường nhỏ men theo sườn núi, phóng tầm mắt ra xa, chúng tôi có thể quan sát được toàn cảnh trung tâm xã Nậm Sài giữa màu xanh mướt của núi rừng, đồng ruộng. Khu dân cư trung tâm xã nằm trong thung lũng, dưới chân dãy núi với những rừng tre, vầu xanh thẳm, nhìn ra là cánh đồng lúa đang thì con gái. Do cánh đồng nằm trong lòng chảo nên những thửa ruộng khá bằng phẳng, càng lên cao, ruộng xếp thành bậc thang uốn lượn theo địa hình của núi tạo thành những đường cong mềm mại.

Nếu chỉ ngắm ruộng bậc thang ở quanh trung tâm xã Nậm Sài thì chưa thể cảm nhận được hết vẻ đẹp của kỳ quan này. Ruộng bậc thang đẹp nhất nằm về phía những dãy núi cao quanh năm mây phủ - nơi đồng bào Xa Phó, Dao đỏ sinh sống từ cách đây hàng trăm năm ở các thôn Nậm Sang, Nậm Ngấn. Người Dao đỏ thường cư trú trên núi cao hơn người Xa Phó, nhưng 2 dân tộc này đều có chung tập quán là sống gần dòng suối có nguồn nước dồi dào, thuận lợi cho sản xuất và sinh hoạt. Chính vì thế, từ nhiều đời trước, tổ tiên người Dao đỏ, người Xa Phó ở Nậm Sài đã đào mương dẫn nước, xẻ núi làm ruộng cấy lúa quanh bản làng nơi mình sinh sống.

Do địa hình núi cao, độ dốc lớn nên để tạo ra những thửa ruộng phải san đất rất vất vả. Mỗi mảnh ruộng bậc thang chỉ rộng chừng 2 - 3 m, có khi chỉ khoảng 0,5 m, đủ cấy mấy hàng lúa, trông như sợi dây vắt ngang sườn núi. Năm này qua năm khác, bàn tay lao động của nông dân miền núi đã nối dài thêm các mảnh ruộng, cứ thế xếp thành tầng tầng, lớp lớp từ chân núi lên tận đỉnh núi nhìn như những bậc thang bắc lên trời. Vì khai mở ruộng bậc thang vất vả vậy nên người dân quý ruộng còn hơn quý vàng.

Trải qua 6 - 7 đời người, ước tính khoảng 300 - 400 năm qua, đồng bào Dao đỏ, đồng bào Xa Phó ở xã Nậm Sài đã tạo nên quần thể ruộng bậc thang khổng lồ trên lưng chừng núi. So với ruộng bậc thang ở thung lũng Mường Hoa thì ruộng ở Nậm Sang, Nậm Ngấn của xã Nậm Sài không nhiều bằng nhưng cao và dốc hơn hẳn, mang nét độc đáo rất riêng. Vào tháng 3, tháng 4, người dân lấy nước vào ruộng và cày cấy tạo nên những mảng màu ấn tượng, màu đỏ của ruộng đất mới xen lẫn màu xanh của những ruộng mạ, màu sáng của thửa đầy nước phản chiếu bầu trời lấp lánh. Khi lúa lên xanh thì quần thể ruộng bậc thang trở thành tấm thảm xanh mát tuyệt đẹp.

Ngắm ruộng bậc thang ở Nậm Sài, chúng tôi rất ấn tượng với chiếc lều nhỏ “mọc” lên giữa những khu ruộng. Do ruộng xa nhà, bà con nơi đây đã dựng những chiếc lều nhỏ làm nơi nghỉ trưa, tránh mưa, nắng khi cày, cấy, thu hoạch lúa. Những chiếc lều gỗ dạng nhà sàn nhỏ nằm giữa cánh đồng đẹp như chiếc lều trong các câu chuyện cổ tích làm cho bức tranh ruộng bậc thang ở Nậm Sài thêm sắc màu bình yên và no ấm.